Velen zullen de kleine sensatie kennen van een muntstuk dat je op z’n kant op tafel zet, om vervolgens met duim en wijsvinger in één beweging (van je af) rond te laten draaien. Het draaien en het geluid van het metaal dat zich langzaam een verstilde plek op het blad verwerft. En dat je dat dan later met een kletterend pannendeksel op het aanrecht uitprobeert, tot ergernis van je moeder. Han Bennink deed zaterdagmiddag hetzelfde, achtereenvolgens met twee cymbalen. Op de stenen vloer van de Oude Kerk in Spaarndam. Het was het eerste geluid dat klonk ter gelegenheid van de opening van de tentoonstelling ‘Beeld en Percussie’, die te zien is in Kunstcentrum De Kolk aan de Westkolk.

tekt & beeld Paul Lips

De galerie is te krap voor een drukbezochte vernissage, dus is het altijd prettig dat de Oude Kerk op steenworp afstand is gelegen. Zo’n veertig belangstellenden mogen aanwezig zijn, verspreid over de kerkbanken. Of iedereen wel de anderhalve meter in acht wil nemen, benadrukt Johanna van Steen van het kunstcentrum een pietsie streng doch rechtvaardig. Vervolgens mag aquarellist Sipke Huismans (die trouwens zelf ook mooi werk maakt) het openingswoord spreken, waarvan één anekdote vooral bijblijft. Huismans verhaalt over het moment dat Han Bennink de militaire dienstkeuring moest ondergaan, en vastbesloten was om daar voor afgekeurd te worden. Bennink had een grote koffer meegebracht, met daarin een drol. In die drol had hij een rotje gestoken, ongetwijfeld bedoeld voor de heren van de keuring. Het resultaat laat zich raden: S5.

Als vervolgens de muziek mag klinken gaat dat uiteraard weer op die weergaloze Bennink-wijze. Eerst dat draaien en de TSJING!-geluiden van die neerkletterende bekkens, vervolgens en dan de klanken van de basklarinet van Joris Roelofs die zich mengen met de percussie. Han Bennink beroert de trommels met twee paukenstokken. Het zijn twee snaredrums die hij heeft opgesteld, waarvan er één eerst nog omhuld is met zo’n blauwgeblokte keukenhanddoek. Veelvuldig speelt de in – wit overhemd en zwart giletje gehulde – meester met gesloten ogen. Dan weer met brushes, soms met de handen op de cajon waar hij op zit, een enkel moment met de linkervoet op de snare. Prachtig is het moment dat hij tegen kwart voor vijf – als een soort slotakkoord – met een stick vier keer op een hoefijzer slaat – Ting! Ting! Ting! Ting! – en mompelt: ‘Het is al vier uur, neem ik aan’.

Overigens geeft rietblazer Joris Roelofs de kijker nog een onbedoelde Pletterij-ervaring, als hij op sommige momenten al spelend schuilgaat achter een pilaar (= kachelpijp, wist trouwe lezer Joost Mulder ons te vertellen).
Het zijn zinderende improvisaties, opzwepende grooves, fijne shuffles, latin-ritmes, met flarden van bekende jazz-standards, kortom een muzikale happening zoals we die vandaag de dag zelden nog meemaken. Immers: ,,Je kan op één ding heel veel doen. Slaan op de randen van de snare. Boventonen. Doek er op, doek er af. Dat maakt heel veel uit”, laat de slagwerker zich na afloop ontvallen. Dan zijn er al twee toegiften geweest en de flessen ontkurkt.

Mooi moment om een blik op de tentoonstelling te werpen. Ondertussen vliegen de vinylplaten van ‘Icarus’ – het album dat het duo maakte, vol punky jazz – als warme broodjes uit de koffer. En het thema van de overmoedige, gevleugelde ‘Icarus’ komt dan ook weer terug in de kunst die te zien is. Vergane drumsticks- en vellen worden inventief hergebruikt. Objecten, assemblages – veelal van gevonden materialen – alsook verfijnde collages en messcherpe tekeningen, maken deze tentoonstelling tot een must-see. Oftewel: gewoon even op de fiets stappen en gaan kijken, daar aan de Westkolk. Dat kan nog tot en met 25 oktober.

http://kunstcentrumdekolk.nl/2020/09/19/oktober-han-bennink/

Dat Haarlem 775 jaar stadsrechten bezit, ach ja, dat is geinig, maar zegt me verder niet veel. Het is een cijfer. Maar dat – in dit min of meer speciale jaar – een voorstelling wordt gespeeld waarin de figuur ‘Kenau’ tot leven wordt gebracht die een heerlijke theaterbeleving teweegbrengt, dat is een van de kersen op de verjaarstaart. Op het voorplein van de Stadsschouwburg is momenteel de muziektheatervoorstelling ‘Kenau’ te zien. De legende van de vrouwelijke held is daarbij totáál verbouwd. En zo hoort het ook. Dinsdagavond was ik er bij.

door Paul Lips

In 2012 gonsde het in de Spaarnestad ineens over ‘Kenau, de film’ die op stapel stond. Monic Hendrickx ging de rol van de ‘heldin’ vertolken en uiteraard waren in de ogen van de dames van Citymarketing meteen eurotekens te ontwaren. Toen de rolprent op televisie werd vertoond heb ik het denk ik tien minuten volgehouden, turend naar de bordkartonnen decors en het belabberde acteerwerk, om daarna te concluderen: typisch weer zo’n product van ‘De Nederlandse Film’.

Nee, geef mij liever het dynamische muziektheater dat Emma van Muiswinkel, Marlies Bosmans, Jasper van Hofwegen, Jasper Stoop, Bart Sietsema en Jacob de Groot over het voetlicht brengen. Geafficheerd als ‘een muzikale zomerkomedie in de buitenlucht’, en dat is precies wat het is. Stijn Renger Dijkema deed de eindregie, Marlies Bosmans schreef het script. Maar juist ook de live-muziek (met spaanse gitaren, toetsen en cajon) tilt het geheel naar een uitstekend niveau.

Dat met een ‘Kenau’ in de spreektaal wordt verwezen naar een bazige vrouw, een potige dame, een feeks of een dragonder wordt door haar vertolkster Emma van Muiswinkel direct om zeep geholpen. Deze ‘schone jonkvrouwe’ heeft niets van een manwijf. Dat je je vervolgens afvraagt waarom haar kompaan ‘Marike’ Vlaams spreekt komt eenvoudigweg omdat zij van oorsprong een Vlaamse ís. Vast ooit naar De Nederlanden afgereisd, en als ‘gelukszoeker’ met open armen in Haerloheim ontvangen. En dan zijn er Generaal Filipé (een heerlijke rol van Jasper van Hofwegen) en zijn soldaten Joaquin (Jasper Stoop) en Manuel (Bart Sietsema). Soldaten die toevallig ook nog eens fijne flamenco-achtige muziek ten gehore brengen. Met van die geestige, romantische teksten waar Imca Marina ongetwijfeld heel vrolijk van zou worden. Uiteraard is er een verteller die de scènes verbindt in de persoon van Jacob de Groot. Had ik trouwens al vermeld dat de kostuums van de hand van Evelien Pfeiffer niet te versmaden zijn? Bij deze.

Ingenieus wordt gebruik gemaakt van de omgeving, zoals de deuren en het zogenaamde ‘balkon’ (de zij-opgangen dus). Aan Kenau de taak om de omsingelde stad Haarlem te vrijwaren van de Spaanse agressor, want: ‘Haarlem moet weer vrij kunnen zijn’, vindt ze. Daarom vraagt ze aan Generaal Filipé en zijn mannen: ‘Kunnen jullie niet gewoon ophoepelen?’
In een geinig Spaans-Hollands brabbeltaaltje klinken zinnen als ‘deze senoritas zijn helemaal loco’. De soldaten staan al klaar met een jerrycan gevuld met brandstof om Haarlem plat te branden. Uiteraard verzinnen de dames een list om de Spanjaarden om de tuin te leiden, maar Generaal Filipé (bijnaam: ‘Gigantesco‘) is ook niet gek. Of het Kenau lukt om de troepen te verdrijven laat zich raden. Voor degenen die de voorstelling nog gaan bezoeken is het in elk geval goed om te weten dat niet gevoetbald wordt met het hoofd van Wigbolt Ripperda. In deze ingenieuze voorstelling is Kenau gewoon ‘de stoerste chick van deze tijd‘.

Het is zo’n avond dat alles klopt. Zo’n avond dat je geneigd bent te schrijven: ‘alles klopt aan Kenau’. Maar dat is weer zo’n recensenten-dooddoener die in feite nietszeggend is. Mooier is om te beschrijven hoe de staande ovatie tot stand komt. Niet zoals bij wéér zo’n matig geacteerde amateurvoorstelling waar de toeschouwers al overeind staan vóórdat het doek dicht is.

Na het slotakkoord rijzen eerst enkelen – gezeten op de stoelen aan de zijkanten – omhoog. Daarna volgen degenen achterin, en langzaam maar zeker staan alle aanwezigen al klappend op vanuit de coronaproof opgestelde zitplaatsen. De goed uitgevoerde, verdiende staande ovatie. Deze voorstelling laat zien dat het loont om te denken in mogelijkheden. Niet bij de pakken neer gaan zitten, maar veerkracht tonen. Zoals ook de Haarlemmers er na de tegenslag van 1573 uiteindelijk weer bovenop kwamen.

https://www.theater-haarlem.nl/programma/17543/Een_muzikale_zomerkomedie_in_de_buitenlucht/KENAU/

Haarlemmer Remmert Velthuis (41) is bas/bariton. De laatste jaren verdiept hij zich vooral in de muziek van J.S. Bach. Daarnaast ook Händel, Schubert, Rossini en Mozart. Hij wordt geregeld gevraagd als solist bij oratoriumkoren, en organiseert zelf concerten. In de coronatijd ligt de nadruk meer op het instuderen van vocale werken met zijn pianiste, nieuw repertoire verkennen, en het leggen van nieuwe muzikale contacten.

door Paul Lips

Voorheen was hij actief op diverse instrumenten en in diverse genres. Hij speelt piano, gitaar, bas en drums. Hij geeft les, én dirigeert. ,,Mensen willen niet een alleskunner”, zegt hij daar over. ,,Dus ik profileer me nu alleen nog als klassiek bariton.” 

In juni 2014 ontmoetten Remmert en ik elkaar tijdens een impro-sessie in De Pletterij aan de Gedempte Herengracht. Er werd live gemusiceerd tijdens een zinderend spannende voetbalwedstrijd van het Nederlands Elftal tegen Mexico. Velthuis speelde bas en ‘volgens mij zat ik op een gegeven moment ook nog achter het drumstel’, herinnert hij zich. Nederland – begeleid door schitterende live-muziek – won en ging naar de kwartfinale.

Zes jaar later heeft Velthuis besloten zich volledig op het zingen te richten. Daarnaast dirigeert hij, en geeft les, zowel privé als in het basisonderwijs. Deze zomer gaf hij lessen van blad zingen en solfège. Niet met een concert-doel, maar gewoon voor het plezier. Een koorproject-week met zo’n veertien zangers, dit jaar op gepaste afstand. 

Solfège. Volgens Wiki: ‘de stelselmatige training van het muzikale gehoor door middel van een muzikale zangoefening, waarbij de melodie gezongen wordt zonder de tekst en met gebruikmaking van alleen de namen van de noten‘.

Velthuis: ,,Veel koorzangers zingen met weinig besef van hoe de notatie, en de theorie achter de muziek werkt. Die zingen voor een groot deel op gehoor. Sommigen kunnen wel noten lezen, maar gebruiken dat als een geheugensteuntje. De koorrepetities zijn ter voorbereiding van een concert. Dan is er haast geboden en weinig tijd om de achtergronden uit te leggen.’’

,,Mijn uitgangspunt bij de ‘cursus solfège, muziektheorie en van blad zingen’ is dat er geen haast bij is. We onderzoeken ‘wat stáát er precies?’. Wat is een toonladder? Dat pluizen we helemaal uit. Waaróm dat ene bolletje of dat kruisje? Gewoon beginnen met de grondbeginselen. Het zingen van blad vereist natuurlijk studie en tijd, dat leer je niet in zo’n week. Maar je kunt wel een steivge basis leggen. Ik heb vijf jaar conservatorium gedaan, dus ik wéét hoe dat is.”

,,Ik ben nooit te moe om iets uit te leggen. Vaak met behulp van de piano. Waarom zitten er tussen die witte toetsen soms wel en soms niet een zwarte? Op welke plekken, en waaróm? Voor mij is het dagelijkse kost om dat uit te leggen, dat is geen moeite. En als ze het niet meteen begrijpen doe ik vier stappen terug en leg het opnieuw uit.”

In de gymzaal van openbare basisschool De Kring aan de Parklaan was Velthuis in staat om op gepaste afstand les te geven, met zo’n tien deelnemers. Ook deelnemen per zoom was mogelijk. De reacties waren enthousiast. Een deelnemer schreef: ,,Ik heb met recht geweldig geweldig genoten. Heel veel geleerd. En wat ik wist kon en kan ik nu meer uitdiepen; op een andere manier. Je deed het op een ontspannen manier zonder arrogant te zijn. Het was net of je één van de groep was. Iedereen snapte het meteen. En man wat een geduld. Dank je wel.”  

In tijden van corona is het voor uitvoerenden en docenten een grote opgave om lessen te kunnen blijven geven, laat staan uitvoeringen op een podium te kunnen brengen. ,,Met een tweede cameraatje gericht op het schoolbord ging het lesgeven via zoom prima. De muziekfragmenten die ik wilde laten horen deed ik via ‘share sound’. Maar je merkt bij de privélessen via Zoom, dat het wel vermoeiender is om te doen. Mede door de vertraging op de lijn.” 

We blikken terug op de Haarlemse Popscene, waar Velthuis zo tussen 2008 en 2018 actief deel van uit maakte, in verschillende groepen, zoals Southern Train, Reve en ‘The Robert Housefield Blues Fusion’. Die popcarrière is wat hem betreft ten einde gekomen.  ,,Op een gegeven moment moet je kiezen. Het zingen staat voorop. Als je dat op hoog niveau wil doen, dan moet je keuzes maken.” De gitaren en basgitaren aan de wanden van de studio-aan-huis – coronaproof – refereren nog aan die tijd. 

Uitvoerend artiest zijn in tijden van corona is een lastige zaak. Zalen worden coronaproof ingericht. Voor 21 maart volgend jaar staat er in elk geval een concert gepland, een uitvoering van aria’s en duetten van J.S. Bach in  de Maria Christinakerk in Den Dolder. 

,,Hopelijk zijn we in staat met Haarlems Koor Lokaal – waar ik dirigeer – een kerstconcert te verzorgen. Of dat door kan gaan melden we via de website. Ook via mijn eigen website kun je mijn activiteiten volgen.”

En die koorproject-week met solfège, komt die er volgend jaar weer?

,,Dat ben ik zéker van plan. Iedereen mag vast de week van 13 tot en met 17 juli in de agenda zetten!”

remmertvelthuis.nl

Die heerlijk gekke Marcel Duchamp (1887-1968) maakte aanvankelijk nog schilderijen, maar heeft zich waarschijnlijk gerealiseerd dat hij als zogeheten ‘conceptueel kunstenaar’ nog véél beter uit de verf zou kunnen komen. Een uitstekende keuze. Onlangs nog las ik ‘De bruid van Marcel Duchamp’ van K. Schippers, die in het voetspoor van de pionier wereldsteden als Parijs en New York afreisde en daar kostelijke verhalen over opdiept. Ik hou wel van kunstenaars die schandaaltjes veroorzaken. Zoals het geval was met het schilderij ‘Nu descendant un escalier no 2’ uit 1912.

Duchamp wilde het schilderij inzenden om tentoon te laten stellen op de Salon des Indépendants van 1912, maar enkele kubisten schijnen het té futuristisch te hebben gevonden, waardoor het werd afgewezen. Vervolgens was het te zien tijdens de ‘Armory Show’ van 1913 in New York, waar Amerikaanse en Europese avant-gardisten zich presenteerden. Hoon was hun deel, zowel bij de pers al publiek. ‘Een explosie in een grindfabriek’, noemde een criticus van de New York Times het werk van Duchamp.
Het werk bestaat grotendeels uit bruine en okerkleurige vlakken. Wie er een naakt in kan ontdekken is een knappe jongen. Of het een mannelijk of vrouwelijk naakt zou moeten zijn verklapt te kunstenaar niet. Het lijkt een schilderkunstig verbeeld stroboscoop-effect en is in die zin dus futuristisch te noemen. Of het een mooi werk is mag de kijker beoordelen. Dat het een aantal keren is geparodieerd zal Duchamp vast niet erg hebben gevonden. Hij deed dat zelf immers ook, door een reproductie van de Mona Lisa van een snor te voorzien.

Vrijdagavond was ik bij de salonvoorstelling ‘Nu descendant un escalier’ van Sanne Krijgsman. Het was een min-of-meer afscheid, want Sanne gaat de Pabo doen, het onderwijs in. Toch zal ze zo nu en dan nog te zien zijn bij de Moving Academy for Performing Arts (MAPA), zoals de instelling aan de Korte Verspronckweg heet. Verstilde beelden, spel met licht, spannende stappen van pilaar naar pilaar, lampenkappen en rollende salontafeltjes als onderdeel van woordloos theater, allemaal kwam het voorbij in een intrigerend geheel. Het zijn theatrale ervaringen die je vooral live – coronaproof – dient te ondergaan. Verheugend om te zien dat MAPA ondanks de coronacrisis in staat blijft dit soort voorstellingen voor theaterfijnproevers te blijven brengen.

PAUL LIPS

https://www.mapa.nl/