Op het Instagram-account van de Haarlemse beeldend kunstenaar Lenneke Overmaat verscheen ineens een foto van haar zogeheten ‘corona-diary’, teksten en tekeningetjes op een rol keukenpapier. Een kunstzinnige werkwijze om de huidige, verwarrende periode vast te leggen. Reden om even te bellen.
door Paul Lips
Lenneke Overmaat (eigen foto)
,,Ja, ik ben een corona-dagboek begonnen. Ik beschrijf mijn dagelijkse belevenissen over hoe ik de coronacrisis ervaar. Soms zijn dat persoonlijke mijmeringen, maar ook dingen die ik tegenkom in de actualiteit van de dag. Over deze vreemde periode waar we in zijn aangeland.’’
Lenneke Overmaat is autodidact. Ze combineert kunst met haar werk als communicatieadviseur. Overmaat maakt deel uit van het Garenkokerskollektief en exposeert regelmatig, ook buiten Haarlem. Hoe kwam ze op het idee om een rol keukenpapier te gebruiken?
,,Toen de maatregelen werden genomen nadat de coronacrisis was uitgebroken, begonnen allerlei mensen te hamsteren. Toiletpapier was schaars, dus wij kochten grote rollen keukenpapier in. Echt maatje XL. Op een gegeven moment was toiletpapier weer voorradig en toen zaten we met dat keukenpapier. Zo kwam ik op het idee om dat te gebruiken. Het is dun papier, zodat er goed op valt te schrijven en te tekenen. Bij van dat dikke papier gaat de inkt snel vervloeien. Het is een enorme rol, ik denk wel vijftig meter, dus ik kan voorlopig vooruit. Tegelijkertijd is het kwetsbaar materiaal. Het vergaat natuurlijk ooit een keer.’’
,,Tot mijn achttiende jaar hield ik een dagboek bij. Na zoveel jaar doe ik dat dus wéér. Het zijn eigenlijk brieven. Ik heb er een titel voor bedacht: ‘Coronabrieven aan mijn overleden vriendin Els’. Zij overleed anderhalf jaar geleden. Ik denk bij mezelf: stel je voor dat zij zou ontwaken, en dit allemaal mee zou maken. ‘Je moest eens weten’, denk ik dan.’’ ,,De teksten lardeer ik met tekeningetjes. Eigenlijk vind ik dat ik niet kan tekenen. Ik doe het op mijn eigen manier. Telkens als ik een wandeling maak in de natuur en – op gepaste afstand – gesprekken voer met vriendinnen of vrienden, inspireert me dat om verder aan het corona-dagboek te werken.’’
Een ontmoeting op gepaste afstand bij het zonovergoten, verlaten terras van Dreefzicht/La Place in de Haarlemmerhout. Cilia Tel en Willemijn Faber van kunstinitiatief Artvark delen kunstboekjes uit. Op het omslag is een kunstzinnige impressie van het Spaarne te zien, de bladzijden zijn nog leeg. ,,Maar die mogen Haarlemmers dus zelf artistiek gaan invullen’’, aldus het duo.
door Paul Lips
Willemijn en Cilia met de bijdrage van Piet Zwaanswijk
Aanleiding is het 775-jarige jubileum van de stad Haarlem. Zoveel jaar is het alweer geleden dat de stadsrechten werden verkregen. ,,Maar we zijn al wat langer bezig hè’’, merkte een collega-journalist onlangs snedig op. De stad als Spaarnestad bestaat uiteraard al langer. Hoe dan ook, het jubileum mag gevierd worden, hetgeen ook op verschillende manieren vorm zal worden gegeven. Eén van die feestelijkheden is het project ‘Haarlem en ik’, bedacht door Artvark (Willemijn Faber en Cilia Tel) en Eric Coolen (illustrator), Anouk Rosenhart (beeldend kunstenaar) en Bies van Ede (auteur).
Een nog lege leporello. Beeld: ‘Haarlem en ik’ (Artvark)
De bedoeling is dat Haarlemmers een bijdrage leveren aan een bibliotheek van ‘leporello’s’ (zigzag-boekjes), die samen één kunstwerk vormen. Museum Haarlem zal vanaf eind van het jaar telkens een van de inzendingen in een vitrine tentoonstellen. ,,Eigenlijk lopen we nu een beetje voor de troepen uit’’, legt Cilia Tel uit. ,,We wilden de lege boekjes verspreiden via bijvoorbeeld de bibliotheken, maar die zijn noodgedwongen dicht nu. Het is de bedoeling dat het een project voor álle Haarlemmers is. Vijftienhonderd boekjes willen we verspreiden. The sky is the limit.’’
Willemijn en Cilia zijn enthousiast over het project. ,,Het is toch fantastisch dat zo’n door jou gemaakt kunstboekje in de collectie van Museum Haarlem wordt opgeslagen, en dat volgende generaties daar kennis van kunnen nemen? Bij wijze van spreken over honderd jaar!’’ Officieel zijn de lege zigzagboekjes vanaf 1 mei verkrijgbaar, maar vanwege de coronacrisis is het duo alvast begonnen met de verspreiding. De vraag is enorm. Vandaar dat op deze dinsdag in april alvast een deel van de – door de Haarlemse boekbinderij Voetelink vormgegeven – lege boekjes worden uitgedeeld. Kunstenaar Wendy Tjalma en dichteres Maria van Oorsouw zijn er als de kippen bij om een exemplaar te scoren.
,,Het mag een kunstwerk zijn, maar ook een gedicht of een lied’’, legt Cilia Tel uit, terwijl ze het exemplaar van Piet Zwaanswijk toont, die er als eerste eentje inleverde. Willemijn Faber: ,,Iedereen mag gewoon een foto van zijn of haar gemaakte exemplaar online zetten hoor, daar doen we niet moeilijk over. Draag een steentje bij, is het motto.’’ Cilia: ,,We hebben al wat fondsen gevonden die het project ondersteunen. Maar het project ‘Haarlem en ik’ gaat hoé dan ook door. Eigenlijk begint het een beetje uit de klauwen te lopen. Moet je kijken wat Jacobien de Rooij heeft gemaakt. Haarlems zonlicht en Haarlems maanlicht, licht dat op een muur in haar atelier weerkaatst. Uitgevoerd met pastel.’’
Binnenkort volgen meer uitdeelmomenten, op verschillende plekken in de stad. Alles is te lezen en te zien via ‘Haarlem en ik’ op Facebook en Instagram. Ook via de Artvark-accounts.
De zon schijnt en het is de bedoeling de moed er in te houden. Een goede gelegenheid om een onheilspellend lied aan te prijzen, van een Haarlemse band. VOZ is de naam. ‘Vertrek’ heet het intrigerende nummer en het is te vinden op spotify en youtube.
door Paul Lips
Maandag. Via het journaal hoor ik een oproep van de organisatie die zich hard maakt voor ‘belangenbehartiging van componisten, tekstdichters en muziekuitgevers op het gebied van muziekauteursrecht’.
‘Draai muziek van Nederlandse bodem’, luidt de oproep. Zodat de aan huis gekluisterde artiesten daar ook nog een stuivertje van kunnen meepikken. Aanleiding om de spot te richten op de Nederlandstalige indiepopband VOZ, die eind februari jongstleden de single ‘Vertrek’ presenteerde.
Onheilspellend dus, dat is het woord dat bij dit lied past. Na enkele aanslagen op de elektrische gitaar volgend de openingsregels: … je weet het is klaar je hoort de woorden splinters van steen die je doorboren…
Splinters van steen, ik had daar eigenlijk nog nooit van gehoord. Houtsplinters of glasscherven, daarvan is bekend dat ze flink wat schade kunnen veroorzaken. Splinters van steen lijken me genoeg om je hart te doorboren. Zeker als het ‘klaar’ is. Vervolgens verschijnt – onder een fraaie laag percussie – een zwerm spreeuwen in beeld, een zwerm die ‘oplost’ boven de velden. Je ziet ze wel eens aan de horizon, zo’n zwerm vogels een waar ballet opvoeren. Des te mooier de avondlucht, des te mooier de show, schijnt het. Maar daar heeft de hoofdpersoon in dit lied weinig aan. Die heeft zojuist een laatste slok wijn genuttigd. Hij weet: het glas is leeg. Leeg, dus niet meer halfvol. Naar buiten dan maar, waar het duister inmiddels is ingevallen. Er zit niets anders op: naar buiten. ‘Een zucht koude wind / tilt je op‘. Loskomen van de grond.
(c) Teun Hocks
Stapvoets door het donker, ‘in je nachthemd over straat’. Vooral dat nachthemd intrigeert. Het zou een beeld kunnen zijn zoals kunstenaar Teun Hocks ze maakt: een heerschap dat in nachtkleding dwaalt door het donker. Altijd in z’n eentje, waarbij hij zichzelf vaak in een onmogelijk lastig parket heeft gebracht. Met een kaarsje in je pyjama over een nachtelijk paadje van het ene huis naar het andere, terwijl je hoed ook nog eens afwaait. Op je verjaardag met een feestmutsje op geblinddoekt ronddwalen… over het maanoppervlak.
Optredens voor de band VOZ staan gepland, ook als onderdeel van de Haarlemse PopScene On Tour. De eerstkomende gigs zullen waarschijnlijk uitgesteld moeten worden. De website in de gaten houden dus.
De opening van een tentoonstelling. Met flink veel bezoekers, die met een glaasje in de hand luisteren naar een speech van de directeur, en vervolgens langs de fraaie werken wandelen die de ruimte sieren. Afgelopen zaterdagmiddag 21 maart had dit zullen plaatsvinden in Kunst centrum Haarlem aan de Gedempte Oude Gracht. Dat ging niet door, om redenen die we allemaal kennen.
Nu het werkelijke beeld: zaterdagmiddag jongstleden stap ik de lege ruimte van het kunstcentrum binnen om een blik te werpen op ‘Stille sporen’, de tentoonstelling van Maartje Blans en Christina Hallström. Stuk voor stuk wonderschone werken die op een prettige manier bij elkaar passen, elkaar misschien zelfs versterken. Bij Maartje Blans draait het om de schoonheid van vergankelijkheid, zoals zij uitlegt in een youtube-filmpje (zie onder). De bedoeling van het kijken is dat het een meditatief effect teweegbrengt. Tijdens de Bloemendaalse Lente van vorig jaar toonde Blans haar werken op twee locaties. Vooral in boerderij Elswout kwamen haar werken – vol intrigerend, fragiel lijnenspel – fraai tot zijn recht. Dat is ook het geval op deze plek aan de Gedempte Oude Gracht.
werk van Christina Hallström
Christina Hallström maakt zogeheten ‘fotogrammen’, werken waar geen fototoestel aan te pas komt, maar alles te maken heeft met belichting. Zeewier in grillige vormen tegen een blauwe achtergrond. Daarnaast toont zij werken in Oost-Indische inkt op Japans papier. De kleur blauw komt terug in een monumentaal schilderij van Blans. Je zou het een geabstraheerd landschap kunnen noemen. Een indrukwekkend werk vol diepte waar je niet op uitgekeken raakt.
NB: Vanwege de huidige omstandigheden mogen momenteel niet meer dan vijf personen tegelijk naar binnen in het Kunst centrum Haarlem. Geluk bij een ongeluk: daardoor is het werk in alle rust te bewonderen.
‘Stille sporen’, Kunst centrum Haarlem, Gedempte Oude Gracht 117-121. Te zien van donderdag t/m zaterdag tussen 11 en 17 uur.Voor meer info zie de website van het kunstcentrum.
Niemand aanwezig. Op een doordeweekse middag zijn De Kloostergangen van het stadhuis aan de Grote Markt verlaten. Ondanks de coronacrisis is het mogelijk de tentoonstelling ‘Onderweg met Felix Nussbaum’ te bezoeken. In alle rust.
‘Zelfportret aan de schildersezel’, 1943, Felix Nussbaum
De laatste dagen hoor ik geluiden als ‘dit is erger dan oorlog’, of ‘de situatie is vergelijkbaar met oorlog’. Mensen vergelijken de ontstane crisis met het fenomeen ‘oorlog’. Van Dale zegt: ‘strijd tussen twee of meer volken (tegenstelling: vrede (2): oorlog voeren; in oorlog zijn met; heilige oorlog omwille van het geloof gevoerd; (Nederland) een patatje oorlog met mayonaise en pindasaus’… Zo’n uitleg dekt natuurlijk nooit de lading van wat oorlogen teweegbrengen: onvoorstelbaar menselijk leed, terreur, gewapende strijd, onderdrukking, vluchtbewegingen, verraad, totale schending van het menselijk bestaan en de menselijke waardigheid. Om over een hongerwinter nog maar te zwijgen. Uit de informatie bij de tentoonstelling blijkt dat de Joods-Duitse kunstenaar Nussbaum en zijn echtgenote Felka Platek ten tijde van de jaren vóór en de aanvang van de Tweede Wereldoorlog te boek stonden als ‘ongewenste buitenlander’. Een leven van voortdurend op de vlucht zijn, van Italië tot Frankrijk en België, uiteindelijk uitmondend in het vernietigingskamp Auschwitz.
,,Als ik ten onder ga, laat mijn schilderijen niet sterven – maar laat ze aan de mensen zien’’, was de wens van de kunstenaar, van wie reproducties te zien zijn in de tentoonstellingsruimte. De originele schilderijen waren te kostbaar om uit het Felix-Nussbaum-Haus in Osnabrück over te laten komen, maar als kennismaking voldoen ze voor de kijker als een mooie kennismaking. Neem die inkttekening met pen en penseel genaamd ‘Vernietiging 1‘, waarop twee figuren staan te zingen in een landschap vol schots en scheve chaos. Het is een voorteken van de ontwikkelingen in Duitsland, waar op dat moment de nationaal-socialisten aan de macht waren gekomen. De manier van zelfportret schilderen en het weergeven van zonnebloemen of het enigszins vrolijke ‘schilder met masker en kat’, verraden de invloed van Van Gogh en Ensor.
‘De triomf van de dood’, Felix Nussbaum 1944
Angst, verdreven of verdoemd zijn, het zijn thema’s die steeds vaker opduiken in het werk van Nussbaum. Dat is goed te zien op het indrukwekkende werk ‘De triomf van de dood’, zijn laatste schilderij. Een negenkoppig orkest speelt op de puinhopen van het vernietigde Europa. Met trompet, fluit, viool, trommels en een orgeltje. De zwevende vliegers maken het geheel nog meer sinister.
detail van ‘De triomf van de dood’
Uiteindelijk wint De Dood altijd, ook al lijken wij soms te denken dat we het eeuwige leven hebben, met ons mobieltje in de hand en het iPadje op schoot. Vergeleken bij de ontberingen die Felix Nussbaum doormaakte zijn onze huidige problemen vervelend, maar vaak niet onoverkomelijk. Dan is het ronduit gênant om te zeggen dat de coronacrisis ‘erger is dan oorlog’.
TEKST: PAUL LIPS
‘Onderweg met Felix Nussbaum’, is voorlopig nog te zien in De Kloostergangen, Grote Markt 2, Haarlem, op werkdagen van 8.00 tot 17.00 uur. Zie ook de website van Kunst Zij Ons Doel.
Een gesprek met de Haarlemse kunstenaar
TRIK vliegt alle kanten uit. Zo hoort dat. Aanleiding: Keith Haring
(1958-1990), die TRIK beschouwt als één van zijn grote voorbeelden. Het grote
Haring- retrospectief reist momenteel door Europa. Uiteraard wil ik ook van
alles over TRIK zelf weten. Hij is vormgever, cartoonist, illustrator, docent
en curator.
door Paul Lips
De naam ‘TRIK’ is een pseudoniem voor deze
artiest, die al twintig jaar in de Spaarnestad woont. Hij stelt er prijs op dat
ik zijn schuilnaam hanteer in publieke uitingen, zoals dit artikel. Geen enkel
probleem. We hebben afgesproken in zijn atelier in Nieuwe Vide in de
Waarderpolder. Net als bij Keith Haring is daar in de werkruimte te zien hoe
veelzijdig de Haarlemmer is, en op hoe veel uiteenlopende terreinen hij actief
blijkt te zijn.
Waar groeide je op?
,,In Brabant groeide ik op, en ging in Eindhoven naar de middelbare school. Vervolgens ging ik naar de kunstcademie in Kampen. Die opleiding heet nu ArtEZ, de academie voor Art en Design in Zwolle. Ik koos voor de richting ‘illustration design’, waar je veel aan kunt hebben als je wilt werken voor media, zoals kranten. Bij kranten krijg je te maken met harde deadlines, en moeten tekeningen natuurlijk inhoudelijk ergens over gáán.’’
(foto: paul lips)
Voor het Financieele Dagblad maakte TRIK een wekelijkse ‘tech, future & society-cartoon’ voor de ‘Futures’ bijlage. Die serie is inmiddels afgerond en kreeg de naam ‘Triknologi’ mee. Het zijn schitterende beelden, waar stuk voor stuk zorgvuldig over is nagedacht. Neem de prent waarop de beroemde banaan- platenhoes van Velvet Underground te zien is, destijds gemaakt door Andy Warhol. Het onderschrift luidt ‘remastered’. De hoes is aan een muur bevestigd met een stuk duct-tape. Niet ingewikkeld om te raden waar de grap naar verwijst.
(beeld: TRIK)
Ondertussen verbazen TRIK en ik ons over het feit dat er kranten en tijdschriften gestopt zijn met het plaatsen van spotprenten, onder invloed van maatschappelijke tendenzen. ,,Wat de neukende hel!’’, roept TRIK verontwaardigd uit. Hij kan zich daar over opwinden. Moeizaam bevochten vrijheden zijn anno 2020 verdampt. De druk is toegenomen sinds de afschuwelijke gebeurtenissen rond Charlie Hebdo in januari 2015. TRIK kan zich zorgen maken over de maatschappelijke status van zijn gilde. ,,Cartoonisten staan qua aanzien vaak onderaan de ladder. Net als fotografen, of journalisten. Als je niet oppast ben je wegbezuinigd. Terwijl cartoons jou juist anders naar de werkelijkheid laten kijken. Dingen in een ander perspectief zetten. Ze kunnen je tonen hoe belachelijk de dingen soms zijn.’’
Wat dat betreft voelt hij zich als een vis in het water in de omgeving van Nieuwe Vide, waar dwarsdenkers de scepter zwaaien en waar hij geestverwanten koestert. Met kunstenaar Stefan Kasper bijvoorbeeld vormt hij DUONAR, dat beeldexplosieve schilderingen vervaardigt. Vaak inspelend op de actualiteit. Het avontuur staat daarbij centraal. Zwarte acrylverf op een vaak grijze ondergrond. Van te voren staat niet vast wat de uitkomst zal zijn. Het is het echte handwerk, in tegenstelling tot de cartoons voor de krant die TRIK met de computer vervaardigt. ,,Bij DUONAR doet de kwast het werk. Impulsief, zonder na te denken. Eigenlijk vind ik dat ik helemaal niet kan tekenen.’’
Keith Haring aan het werk in de metrogangen van New York (archieffoto)
De associatie met het werk van de legendarische Keith Haring is snel te maken. Voor de duidelijkheid: TRIK imiteert Keith Haring niet. Maar de vlotte lijn die ook het fenomeen ‘street art’ kenmerkt is onmiskenbaar. De gedrevenheid die Keith Haring bezat is ook bij TRIK te vinden. Veel verschillende dingen tegelijk doen. Je op uiteenlopende terreinen begeven. In de periode dat TRIK op de middelbare school zat vierde Keith Haring zijn hoogtijdagen. Street art, graffiti en rapmuziek gingen vanuit New York de hele wereld over. Haring vond dat iedereen kennis zou moeten kunnen nemen van zijn werk, dus hield dat laagdrempelig. Zijn speelse, cartooneske figuurtjes in dikke contourlijnen ogen vrolijk, maar hebben niet zelden serieuze zaken als onderwerp. Aids, Apartheid, emancipatie. TRIK legt me een uitspraak van Keith Haring voor die hem persoonlijk aanspreekt:
‘Information is coming from all kinds of sources, new sources every day…I digest [it], channel it through my own imagination, and put it back into the world.’ (Keith Haring)
TRIK: ,,Keith Haring neemt je als kijker mee in zijn wereld. Met een kwinkslag, maar daar zit altijd wel een scherp randje aan. Volgens mij had hij als opvatting: ‘ik mag niet schetsen’. Dat zie je ook aan die vloeiende lijnen. Ook bij zijn graffiti. Of die krijttekeningen die hij maakte op die zwarte borden in de Newyorkse metro. Daar werd hij trouwens regelmatig door de politie voor opgepakt en afgevoerd. In Amsterdam-West is er trouwens een muurschildering van Haring te vinden. Wist je dat?’’
Wandschildering Keith Haring in Amsterdam-West (archieffoto)
TRIK bestaat als kunstenaar twintig jaar. De ‘instinctieve manier van werken’ van Keith Haring is een inspiratie, maar ook het werk van bijvoorbeeld Banksy, Obey en ouder, Basquiat, Rammellzee.
Ook de muziek uit de begindagen van de hiphop spreekt TRIK nog steeds aan. Oldskool, noemt hij het. Wu Tang Clan, Gangstarr, N.W.A. en A Tribe Called Quest. The Golden Era of Hiphop.
(beeld: TRIK)
We hebben het nog even over het verschijnsel Facebook. Ook over Mark Zuckerberg heeft TRIK een cartoon gemaakt. ‘Business model’. Zuckerberg met een revolver in de vorm van de ‘f’ van Facebook tegen de eigen slaap. ,,De vraag is wie er nou belang bij heeft dat wij met z’n allen zo fucked-up zijn’’, filosofeert TRIK. Het verhaal gaat dat elke keer dat wij met z’n allen aan een maatschappelijke discussie deelnemen, elkaar voor rotte vis uitmaken via sociale media, dat bij heren als Mark Zuckerberg de kassa rinkelt. Maar datzelfde Facebook hebben we dan ook weer nodig om onze producten (illustraties, Spaarnestroom-artikelen) aan de man en vrouw te brengen. Het eeuwige dilemma, volgens TRIK.
(beeld: TRIK)
Vol enthousiasme vertelt hij over de komende editie van de Stripdagen Haarlem, die eind mei van start gaan. Het centrum van Haarlem vormt het middelpunt, maar ook Nieuwe Vide aan de Minckelersweg zal zich flink roeren. Een groepstentoonstelling gecurateerd door TRIK met werk van internationaal vermaarde (strip)kunstenaars. Hij zal zelf acte de presence geven met zijn ‘analoge’ MrMonk werk; een alter-ego waaronder hij als een hedendaagse Haring met de kwast los gaat. Vrijdagmiddag 6 maart is daarvoor al de zogeheten ‘kick-off’ in de bibliotheek Haarlem, waarbij de hele line-up van deze expositie feestelijk bekend zal worden gemaakt. Mooi op tijd, zodat Haarlem er de komende periode flink warm voor kan lopen.
De volgende bezoeker meldt zich. Dichter, performer en vriend Joshua Baumgarten komt poseren, in een ‘MrMonk character T-shirt’. Met op de achtergrond een van de afbeeldingen aan de wand. Daar staat te lezen: TRIK IN YOUR FACE.
Hopelijk blijft dat nog lang zo: TRIK in your face.
De Haarlemse kunstenaars Margriet Gehrels en Ilja Warmerdam houden zondagmiddag 23 februari tussen 15.00 en 16.00 uur een interactieve performance in de Stadskunstkamer van Haarlem. Daar is – bestemd voor alle leeftijden – het kunstwerk ‘Peepshow’ te zien, dat ons wil laten nadenken over het fenomeen ‘eenzaamheid in de grote stad’.
door Paul Lips
Doe een test. Turf hoe vaak je in de tijd van een uur op je mobiele telefoon of je iPad kijkt. Of: leg een visite af en laat je telefoon in je jaszak zitten. Turf hoeveel keer je geneigd bent op je mobieltje te gluren, terwijl het apparaat niet binnen handbereik is. Bij sommigen lijkt de mobiele telefoon aan de hand vastgegroeid. Hoe vaak ze zich ook voornemen om de Facebook- of social media-verslaving te beteugelen, dat voornemen blijkt vaak van korte duur. Ondertussen worden tijdlijnen volgeplempt met ontelbare selfies in allerlei situaties. Als er een voorstelling wordt bezocht doet het gebodene er niet toe, enkel de selfies. Digitale dagboeknotities waarmee zoveel mogelijk likes worden binnengehengeld. Niet de optredende popgroep op een concertfoto, maar de ‘producenten die het allemaal weer mogelijk hebben gemaakt’. Communiceren via het scherm. ,,Dat is het idiote van de huidige maatschappij’’, zegt Margriet Gehrels. ,,Je komt bijna niet meer tot echte gesprekken. Bijna alles gebeurt via whatsappen.’’
De installatie ‘Peepshow’ is sinds januari in de Stadskunstkamer te zien. De stadskunstkamer is een etalage in het stadskantoor van de gemeente Haarlem, de Raakspoort genaamd (adres: Zijlvest 39 aan de achterkant van het gebouw). Het grootste raam bevindt zich in de Jacobstraat. Om de drie maanden richten wisselende exposanten de ruimte in. De naam ‘Peepshow’ roept associaties op met frivole beelden à la ‘Naakte Meisjes’ uit de film ‘Abel’ van Alex van Warmerdam. Niets is minder waar.
‘Leven in de grote stad: miljoenen mensen die samen eenzaam zijn.’ Deze omschrijving van Henry David Thoreau (Amerikaans schrijver 1817-1862, goeie kop trouwens, PL) komt dicht bij datgene waar Gehrels en Warmerdam ons over willen laten nadenken. Over het weinige werkelijke contact en het oog voor de directe omgeving in het huidige tijdsgewricht. Het verbonden zijn via telefoons. Het met elkaar spreken via toetsenpaneeltjes. Symbolen. Emoticons. Ontelbare bewegende vensters zijn er te zien als je naar binnen gluurt in de kunstkamer.
,,Zondag kunnen bezoekers aan de ‘Peepshow’ met ons in contact treden. Via whatsapp. Dus we raden iedereen aan om de smatphone mee te nemen’’, zegt Margriet Gehrels met een lach. Beide kunstenaars zullen plaatsnemen in de kunstkamer.
,,Het is gewoon een hele toffe plek om te exposeren’’, vindt Margriet Gehrels. ,,We hebben gemerkt dat veel mensen toch wel even naar binnen kijken als ze er langs komen. Dus we hopen dat er zondagmiddag ook mensen komen kijken. Iedereen is welkom.’’
Een zonnige vrijdagmiddag. Zo’n dag met mooi februarilicht, waarvan sommigen dan geneigd zijn op sociale media foto’s te plaatsen met de kreet ‘de lente komt er aan’. Zo’n middag wandelde ik kunstruimte 37PK binnen. Een bezoeker kwam juist teruggelopen. ‘Being The Beat’ heet de installatie die er te zien is. Vervaardigd door Marcella Kuiper en Albert Aarts, oftewel ‘CellaVie L*A*B’.
door Paul Lips
Het fenomeen ‘licht’ staat centraal, maar er klinkt ook spaarzaam geluid. Met behulp van technische middelen zijn er telkens wisselende lichtpatronen te zien. Licht en donker, donker en licht. Ruitvormige patronen, die ogen als ruim opgezette visnetten. Licht dat valt op de draden die gespannen zijn in de verduisterde zaal, als draden van spinnenwebben in herfstlicht. Lichtpatronen die zich langzaam een weg over de vloer banen. Het is een kunstwerk dat je als kijker dient te ervaren. Oordelen is niet nodig. Mede door de begeleidende klanken (een ‘soundscape’ van LABOR oftewel Jorinde Kuiper) werkt die ervaring rustgevend, juist in een overstuurde maatschappij die je heel even buiten de deur kunt houden.
Onlangs overleed musicus Reinbert de Leeuw. Iemand beschreef op Facebook een mooie ervaring tijdens een live-optreden van de pianist, hoe zijn bril van zijn neus gleed en hoe De Leeuw onverstoorbaar door bleef spelen. Iemand die op dat bericht reageerde vond De Leeuw’s muziek ‘niet om aan te horen’. Dat intrigeerde mij zodanig dat ik de afgelopen dagen regelmatig lukraak een uitvoering door De Leeuw en kompanen heb beluisterd. Vreemde fluitklanken, denderende slagen op toetsen en meer ontregelende muziek. Namen van componisten als Ligeti en Ustvolskaya.
Je zo nu en dan laten verrassen, ik hou er van. Elke dag naar het Rijksmuseum om De Nachtwacht te gaan bekijken kan onderhoudend zijn. Maar persoonlijk vind ik het aardig om zo nu en dan juist kunst te ervaren die je nimmer hebt waargenomen. Schilderijen met vlakken, maffe installaties, voor mij part een tentoongestelde pispot. Er zijn in de kunstgeschiedenis verschillende voorbeelden van artiesten die het licht en rol laten spelen. Rembrandt met zijn clair-obscur, Edward Hopper met een schilderij als ‘Sun in an empty room’, Dan Flavin met zijn lichtinstallaties, niet alleen in musea maar ook in de openbare ruimte.
Licht is ongrijpbaar, evenals het begrip ‘tijd’. Je moet er niet aan denken dat je de hele dag in daglicht zou moeten doorbrengen, of enkel in nachtelijk donker. Juist dat ritme van dag en nacht houdt de dingen in balans. In die zin heeft dus alles een ritme, zoals in de begeleidende tekst van de tentoonstelling wordt gemeld.
Daarbij moest ik tegelijkertijd denken aan Hans Andreus, de dichter die het fenomeen licht in zijn poëzie probeerde te vangen.
De bewegingen van het licht
Ik kijk
naar het licht
en de bewegingen van het licht:
bladergeblikker buiten,
de elektronische flitser
van ergens tussen het gras
een stukje glas of steen,
de klam verschuivende vlakken
van het licht over de vloer
en tegen de muren en hoe het
elk ding een beetje optilt
en je manier van lopen
tegelijkertijd nog iets
versoepelt en vertraagt,-
ik kijk
naar het licht
en de bewegingen van het licht
(en dit was dan nog maar een kleine keuze)
alsof ik het voor het eerst zie, een
ademloze aanblik.
Hans Andreus
‘Being The Beat’ in 37PK, Groot Heiligland 37, Haarlem. Donderdag t/m zondag van 13.00 – 17.00 uur. Tot en met 15 maart.
Zo nu en dan hoor je wel eens een grap over het fenomeen ‘netwerken’. Iets in de trant van ‘het is nét werk!’. Eigenlijk sta je er niet zo bij stil wat netwerken inhoudt en hoe je er ‘baanbrekend’ mee zou kunnen zijn. Sinds een aantal jaar bestaat er daadwerkelijk de Stichting ‘Het is Netwerken’, die 45- plussers op weg helpt bij het vinden van een geschikte baan. Komende vrijdagochtend 14 februari wordt er in de stadsbibliotheek aan de Gasthuisstraat een zogeheten ‘Proeverij’ gehouden, waar werkzoekenden uitleg krijgen over hoe je jouw kwaliteiten zou kunnen inzetten tijdens de zoektocht. ‘BaanBreken’ dus.
Het is Netwerken organiseert het gehele jaar door tweewekelijkse bijeenkomsten met als onderwerpen profileren via social media, sollicitatiebrieven of pitchen. BaanBreker is een programma van 7 weken waarbij je twee keer per week bij elkaar komt. Je leert helder vertellen over wat je kunt en wilt in je werkend leven en gaat daarmee de boer op naar potentiële werkgevers of opdrachtgevers. De Proeverij op 14 februari gaat specifiek over BaanBreker. ,,Het is de bedoeling dat de deelnemers als het ware zelf BaanBrekers worden’’, legt programmamaker Rebecca van Leeuwen uit. ,,Je wordt Baanbreker voor elkaar, om elkaar verder te helpen in het proces. Met een klein groepje ga je aan de slag. Bijvoorbeeld met ‘koffiegesprekken’, waarin je kunt bespreken wat je zou willen bereiken. Die gesprekken zijn vooral heel erg leuk.”
,,Vervolgens kun je op koffiegesprek gaan naar een werkplek die jouw belangstelling heeft. Niet direct om daar een baan te vinden, maar wel om alvast een contact te leggen. Dat kan leiden tot samenwerking in de toekomst. Zo’n zestig procent van de BaanBreker-deelnemers vindt binnen een half jaar werk. Het draait allemaal om kansen creëren, structuur aanbrengen, ervaring delen en jouw talenten op een effectieve manier inzetten.’’
Maak GRATIS kennis met BaanBreker in een PROEVERIJ op:
vrijdag 14 februari 2020, van 09.00-12.00 uur in de Bibliotheek Haarlem Centrum, Gasthuisstraat, Haarlem.
Coverband The BieT speelt doorgaans versterkt. Een fijne bak herrie tijdens uiteenlopende, vooral feestelijke gelegenheden. Zondagmiddag is The BieT te zien en te horen tijdens het huiskamerevenement Gluren bij de Buren. ,,Hoe zachter je speelt, des te beter wordt er door het publiek geluisterd’’, zegt slagwerker Ab. Zondagmiddag treden ze op in een huiskamer aan de Abel Tasmankade, Haarlem Zuid-west.
Een doordeweekse avond, in de bovenruimte van een bedrijfspand in de Waarderpolder. Spots verlichten de etage. Zes silhouetten tekenen zich af. Het nummer ‘Naturally’ (bekend van de formatie Rondé) wordt ingezet. Robin van Eijnsbergen – normaalgesproken op gitaar – kan door een blessure aan een van zijn vingers geen snaren beroeren. Aan gitarist Stefan Blom de taak om de partijen neer te zetten. De akkoorden kleuren mooi met de stem van zangeres Naomi Boon.
Gluren bij de Buren is dat wat curieuze naam van het huiskamerfestival, dat in verschillende steden wordt gehouden. Kleinschalig, toegankelijk. Met acts van wie niet direct wordt geëist dat ze afgestudeerd zijn aan het conservatorium. De hoofdmoot is muziek, daarnaast zijn er ook literaire voordrachten, theater en familievoorstellingen. In Haarlem is het een drukbezocht gebeuren. Jaarlijks zie je ontelbare liefhebbers met de GbdB – programmakrant in de hand van de ene wijk naar de andere racen, om maar niets te hoeven missen van de vooraf aangekruiste acts.
Naomi Boon (website The BieT)
Tien jaar bestaat The Beat nu. Ontstaan uit vriendschap, en liefde voor goede muziek, zoals valt te lezen op de eigen Facebookpagina. Aan de wand hangen posters van voorbije evenementen waar de groep te zien was. Het ter ziele gegane café Storing aan het Houtplein was zo’n optreedplek. Maar ook optredens bij Villa Westend in Velserbroek, Patronaat, de Santpoortse Feestweek of Koningsdag – op een vaste plek (‘gekkenhuis!’) aan de Zaanenlaan – zijn slechts enkele wapenfeiten. Inmiddels klinkt ‘Ocean’ (van Pearl Jam). Slagwerker Ab Peters gebruikt paukstokken en beschikt over een pedaal om het ritme een extraatje te geven op de cajón. Uit de keuze van de nummers blijkt de voorkeur voor dynamiek, songs met een opbouw. ,,Wel nummers waarin je als band zo nu en dan muzikaal even kunt terugvallen, zonder dat het voortkabbelt’’, zegt bassist Michel de Jong. Toetsenist Vincent Lobé neemt hier en daar een voor gitaar bedoelde partij voor zijn rekening. Het uitkleden van de songs ziet hij als een uitdaging. De kunst van het weglaten. Zoals bij ‘Weak’ – Skunk Anansi – dat bij luisteraars op bijval kan rekenen.
,,Kun jij hier even een Hammond in gooien Vince?’’, klinkt het. Vincent Lobé’s keys mogen even spreekwoordelijk ‘razen’ tijdens ‘Iedereen is van de wereld’, een van de weinige meezingers in de set. ,,En zo’n lied als ‘Amigo’ van Chef’Special geeft ook een vrolijk tintje aan het geheel’’, zegt Robin. ,,We doen een mix van bekende en minder bekende nummers. Ook om degenen die komen kijken een beetje te prikkelen. Uiteraard is iedereen van harte welkom op de Abel Tasmankade.’’
( tekst: PL)
The BieT bij Gluren bij de Buren, zondagmiddag 9 februari Abel Tasmankade 59 om 13:30 / 15:00 / 16:30 uur www.thebiet.nl
