Leestijd:

Reading Progress:

Gestolde gekte en genialiteit op rijke tentoonstelling ‘Time Lapse’ van Pieter Zwaanswijk bij galerie Kruis-weg68

Geplaatst op 14 juli 2021

Een tentoonstelling waarbij nét even andere aspecten van beeldend kunstenaar Pieter Zwaanswijk worden belicht. Die werd de afgelopen weken goed bezocht en is deze week nog te zien op donderdag 15, vrijdag 16 en zaterdag 17 juli bij galerie Kruis-weg68 in Haarlem. Zwaanswijk is er verguld mee. ”Ja, ik ben heel blij met deze expositie, hij oogt netjes”, zegt de Haarlemmer die zijn emoties doorgaans niet al te snel op tafel gooit. Een recenserende impressie.

door Paul Lips

fragment van een schilderij van Pieter Zwaanswijk

Of hij eerder weleens is gerecenseerd, vraag ik hem in de kunstruimte. “Jawel, vroeger wel. Door Jan Zumbrink bijvoorbeeld.” Jan Zumbrink was in vroeger tijden actief als kunstdocent in Utrecht en kunstcriticus voor de plaatselijke krant. “Die kon snoeihard zijn, maar als hij iets goed vond, dan liet hij dat ook duidelijk blijken in zijn artikelen”, herinnert Pieter Zwaanswijk zich nog goed. Het was in de tijd dat er nog een echte kunstredactie was op de plaatselijke burelen. Kom daar vandaag de dag nog eens om. Eén van de krantenkoppen herinnert Zwaanswijk zich nog die er destijds over hem werden gepubliceerd en waarmee zijn kunstenaarschap werd samengevat: ‘Een genie of total loss’. Of dat de precieze woorden zijn die de recensent heeft gebezigd (met een knipoog naar auteur W.F. Hermans) zal wellicht ergens in stoffige archieven terug te vinden zijn.

Michel van Overbeeke van galerie en kunsthandel Kruis-weg68 wilde van Zwaanswijk – de naam schrijven we met een Z – graag recent werk tonen naast het vroege grafische werk (ets/aquatint) uit de jaren zestig en zeventig. Een combinatie die uitstekend heeft uitgepakt. De belangstelling is groot. ‘Time Lapse‘ is de titel van de expo. Tijdverloop. In de vitrine buiten zijn enkele zwart-wit foto’s te zien met een jonge Pieter, aandachtig kijkend naar een kunstwerk dat hij zojuist heeft vervaardigd. Dat werk op de foto oogt iets meer als een linosnede dan als een ets. Detail: Piet’s haardos zit verscholen onder een muts.

‘De Kamer’, ets en aquatint

Pieter Zwaanswijk (1947) is autodidact. Zijn naam hoorde ik voor het eerst eind jaren zeventig, toen hij deel uitmaakte van het roemruchte Jute Project, waarbij ook Gerrit van Dijk, Wigbolt Kruyver en Luc van Lagemaat betrokken waren. Bewoners van Haarlem werden met ludieke acties en kunstuitingen op het verkeerde been gezet, en uitgedaagd na te denken over onderwerpen als Apartheid, ontwikkelingen in de politiek van West-Duitsland of seksisme. Ondertussen was Zwaanswijk ook aan de slag als decorschilder voor de Technische Theatergroep Perspekt en als zelfstandig kunstenaar en docent.

In de loop der jaren zijn Haarlemmers de naam Pieter (of Piet) Zwaanswijk overal wel eens tegengekomen. Tijdens Kunstlijn-edities of allerhande kunstmanifestaties, maar vooral ook in het Jan en Piet Museum (2005-2019). Die vrijplaats aan de Dijkstraat gaf Zwaanswijk de ruimte om zich ongelimiteerd te buiten te gaan aan het vervaardigen van maffe, bizarre beelden, uitdagende schilderijen en tekeningen en onruststokende objecten. Laboratorium van menselijke gekte en tekort, met allerlei maatschappelijke of media-verschijnselen, van politiek foute figuren tot lustopwekkende beeltenissen, met altijd de Dood in vooruitzicht of onmiddellijke nabijheid. Ook de projecten Keekwolk (een kunstzinnige kermis-parodie in de Vishal, 2017) en Spookhuis (een Animal Farm-achtige horrorbeleving in het voormalige Slachthuis, 2019) hadden een nadrukkelijk Zwaanswijk-stempel.

De tentoonstelling bij galerie Kruis-weg68 toont een iets ingetogener Zwaanswijk, hoewel de thema’s macht/onmacht, religie, sex (ja, met een x) overal opduiken. Immers, Zwaanswijk heeft de gehele corona-periode ‘keihard doorgewerkt’, zo laat hij weten. ‘Lekker gewerkt’, benadrukt hij. Kijk maar op zijn Facebook- of Instagrampagina’s, daar vliegen de bizarre geschilderde chimpansees je om de oren. Quasi-Realisme, zo wordt Zwaanswijks werk omschreven op de pagina van galerie Kruis-weg68. De collages waarin geüniformeerde figuren opduiken zijn opvallend ingetogen gemaakt, maar geven de kijker toch stof tot nadenken.

Jango Edwards (foto: Rob Bogaerts / Anefo)

Ook op de grotere schilderijen zijn geüniformeerde figuren te zien. Waar haalt-ie het toch allemaal vandaan, ben je geneigd te denken. Het zijn geüniformeerden die voor de oppervlakkige beschouwer niet direct te herleiden zijn. Maar die voor de verslaggever persoonlijk tot een leuk aha-erlebnisje leiden. De witgeschminkte lippen. Witgeschminkt, zoals de clown Jango Edwards placht te doen bij zijn optredens met de Fools, eind jaren zeventig, begin jaren tachtig. Het maakt de op het schilderij vereeuwigde gezagsdrager nog belachelijker.

Achterin de ruimte nog enkele objecten die min of meer noodgedwongen op klein formaat zijn gemaakt en waar de kijker zelf betekenissen aan mag geven. Een Jezusfiguur vastgebonden aan staven dynamiet waarbij de heilige een bordje met ‘ik ben een beetje bang‘ omhoog houdt laat aan cynisme weinig te raden over. In het ladenblok zijn dan nog een aantal prints te vinden die Zwaanswijk maakte bij gedichten van Joep Kruijver. Die maken dan weer benieuwd naar de bijbehorende poëzie. Laatstgenoemde figureert ook (met alpinopet en pijp) in een – door Max Sipkes en Marie Lagrand geschoten – ironisch filmpje waarin een mannelijk naaktmodel wordt vereeuwigd, in wie wij acteur Wigbolt Kruyver herkennen. Met – geheel in stijl – pianomuziek van Satie daaronder. Altijd weer die pianomuziek van Satie, zoals dat in de jaren zeventig schering en inslag was bij documentaires. De beelden in dit filmpje schijnen overigens enigszins gekuist te zijn, zo melden de makers. In de galerie is de volledige versie te zien.

Hoe dan ook, deze tentoonstelling is een gouden greep van galeriehouders Michel van Overbeeke en Joke Stoute, die Zwaanswijks kunstenaarschap ietsje anders uitlichten. Degenen die zij werk al wat langer kennen kunnen de gestolde gekte en genialiteit voelen, als een vulkaan die ieder moment opnieuw kan uitbarsten.

‘Time Lapse’, tentoonstelling Pieter Zwaanswijk bij galerie Kruis-weg68. Donderdag 15, vrijdag 16 en zaterdag 17 juli van 11.00 – 18.00 uur. Zaterdag 17 juli feestelijke finissage met eenmans-fanfare orkest Arti et Religione.

Piet Zwaanswijk – Time Lapse | Galerie KRUIS-WEG68

We stellen jouw beoordeling op prijs.

Klik op een ster om dit artikel te beoordelen

Gemiddelde waardering: 0

Tot nu toe geen stemmen! Wees de eerste die dit bericht waardeert.

Het spijt ons dat dit artikel niet aan jouw wensen voldeed!

Laten we dit artikel verbeteren!

Vertel ons hoe we dit artikel kunnen verbeteren?

2 Reacties

  1. Joke Stoute

    Wat een mooi artikel over Piet

    Antwoord
  2. Ron de Gruyl

    Goed artikel Paul! We zijn afgelopen vrijdag naar de expo geweest. Van mij had er nog veel meer te zien mogen zijn. Ik ben fan van het werk van Piet(er).

    Antwoord

Een reactie versturen

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vergelijkbare artikelen

Pin It on Pinterest

Share This