In Het Zaeltje in de Haarlemse Hoofmanstraat kunnen met een beetje goede wil mooie dingen gebeuren. Dat was op 12 januari 1923 al zo toen de Van Loghem-wijk Rosehaghe net was opgeleverd en de veldtocht der Dadaïsten het wijkgebouwtje op stelten kwam zetten, Kurt Schwitters voorop met zijn maffe klankpoëzie. Afgelopen zondag 1 oktober kwam Het Pandorra Ensemble voor totaal andere klanken zorgen. Experimentele gitaarmuziek van de bovenste plank, uitgevoerd door Dolf Planteijdt (elektrische gitaar, pianokruk), Wouter Planteijdt (elektrische gitaar), Thijs Vermeulen (basgitaar) en Martijn Bosman (slagwerk). Het was een sensatie.
door Paul Lips
Had ik er weleens van gehoord, van het Pandorra Ensemble? Ik moest even diep graven. Aanleiding was een toevallige ontmoeting met Roedie Peters in de Hoofmanstraat, die me verklapte dat hij de programmering van Het Zaeltje gaat verzorgen en dat er iets stond te gebeuren aldaar. Dat leuke wijkclubhuis waar je zoveel mee zou kunnen doen maar waar eerlijk gezegd de truttigheid vanaf druipt (alleen die naam al). Er hangen daar trouwens wel een aantal schilderijen van beeldend kunstenaar Arjan Bosch, dat is al een goede stap. Maar dit terzijde.
Weken gingen voorbij tot ik ineens een appje kreeg van Roedie met datum, tijd en plaats. Een pamflet met aankondiging van het optreden van Het Pandorra Ensemble in het kader van het Vinylfestival Haarlem. Op het pamflet de hoesfoto van het album ‘III‘ uit 1978 dat opnieuw is uitgebracht op vinyl. Het is een gezicht van een vrouw. Een zwartwit-portretfoto van zo’n ‘woest aantrekkelijke’ vamp zoals ze rondfladderden in de jaren zeventig. De dame op de hoes zit goed in de make-up, met flink aangezette lipstick en eyeliner en oogschaduw. Een van haar ogen (voor de kijker rechts) gaat schuil onder haar krullen en ook de intrigerende schaduwpartijen maken het een schitterend geheel. Zij draagt een zwartleren jack en of ze daar iets onder draagt is de vraag. Bij het begin van de welving van haar borsten houdt het beeld op. ‘Zij’ heeft vooralsnog niets met de experimentele gitaarmuziek te maken. “Dan hebben de mensen iets moois om naar te kijken als ze de plaat beluisteren”, schijnt gitarist Dolf Planteijdt te hebben gemompeld. Starend naar de hoes op het merchandising-tafeltje lees ik dat de dame in kwestie Ella Elbersen is. Zij zong vele jaren later als background-vocaliste (met ook Marjolein van den Hombergh) bij de legendarische Haarlemse formatie Grin (rond Maarten Veldhuis). Maar dit terzijde, zou popscribent Peter Bruyn zeggen. Dat is ook altijd zo raar: de lezer eerst met een bombardement om de oren slaan en vervolgens achteloos ‘maar dit terzijde’ te noteren. Maar dit terzijde.
albumhoes ‘III’
Enfin, veel oude bekenden uit de Haarlemse muziekscene zijn present op zondagmiddag 1 oktober in Het Zaeltje, een zeer goedgevuld zaaltje. De namen van Dolf en Wouter Planteijdt staan garant voor aandacht, zeker in het Haarlemse. Persoonlijk ben ik niet zo van de ‘polls’, maar men zou kunnen vaststellen dat Wouter Planteijdt het beste is dat de Spaarnestad op gitaargebied heeft voortgebracht. Mag ik dat zeggen? Ondertussen staan de gitaren, de versterkers en het slagwerk opgesteld en checkt Wouter nog even de video-apparatuur. Dolf pakt de pianokruk bij het klavier vandaan en plaatst deze voor het slagwerk. En dan begint het. De muzikanten nemen hun posities in. Er klinken geluiden. Gitaargeluiden. Willekeurige aanslagen, zo lijkt het. Dolf draait aan de zitting van de pianokruk, hetgeen een fascinerend gepiep oplevert. Denk aan de molen in de beginscène van de western ‘Once Upon A Time In The West‘. De basgitaar ronkt; roffels op de trommels klinken door de ruimte – met paukstokken – en op losse cymbalen.
Vervolgens klinkt er een klein uur muziek die nauwelijks in een hokje te plaatsen valt. Is het avantgarde, progrock, punk avant la lettre? Associaties met Soft Machine, King Crimson en de hele Canterbury Scene zweven door de ruimte. Gitaarerupties. Het is een belevenis. Een sensatie, die eindigt met een weergaloze gitaarsolo van Dolf Planteijdt. “Pfffff, het is topsport”, zucht hij.
Het Pandorra Ensemble heeft in wisselende samenstellingen bestaan in de jaren zeventig. Terwijl Wouter Planteijdt vervolgens sinds de jaren tachtig furore maakte met bands als Sjako!, alsook Adrian Borland & The Citizens (en nog een handvol formaties en gelegenheidsprojecten) richtte de vijf jaar oudere Dolf zich vooral op het produceren van punkbands als The Ex en Negazione, allemaal vanuit zijn domicilie Joke’s Koeienverhuurbedrijf, een gekraakte voormalige veldwachterswoning in Schellingwoude bij Amsterdam-Noord. Een geweldige naam natuurlijk ‘Joke’s Koeienverhuurbedrijf’. En dat allemaal in een voormalige veldwachterswoning. Je ziet hem zo voor je, die veldwachter. Die zou helemaal horendol worden van die teringherrie wat ik je brom.
de studio in Schellingwoude
Op de voorste rij zitten enkele muzikanten van het Haarlemse cultkollektief De Filistijnen. Gitarist OJ Frère wijst de Spaarnestroom-verslaggever op de partituur die bassist Thijs Vermeulen op de muziekstandaard heeft staan. “Het líjkt allemaal geïmproviseerd, maar dat is het dus niet”, stelt OJ Frère een tikje triomfantelijk vast. Ondertussen heeft popscribent Peter Bruyn al een ‘praatje’ gehouden dat valt onder de noemer ‘met zichzelf getroffen’ en allerlei muzikale en culturele dwarsverbanden gelegd waar we later meer over zullen gaan vernemen. Roedie voorziet de opgetogen aanwezigen van een versnapering is is dik tevreden: “Helemaal top, band én publiek”.
Het concert is een samenwerking tussen Het Zaeltje en het Vinylfestival Haarlem. De toegang is gratis. Een aantal aanwezigen schaft de heruitgebrachte elpee aan. Zou het een idee geweest kunnen zijn om na afloop de aanwezigen de gelegenheid te geven een bescheiden bijdrage te offreren? Vooral voor de muzikanten zou dat een aardige geste kunnen zijn. Er zijn zo’n vijftig, zestig mensen aanwezig geweest schat ik, dus als iedereen een tientje had gedoneerd, dan… Wie weet een idee voor toekomstige evenementen in Het Zaeltje. Een bijdrage naar draagkracht, niet verkeerd. Maar dit terzijde.
partituur
Ook gehele optreden online te bewonderen??