Leestijd:

Reading Progress:

Haarlemmer TRIK over ‘Van wie is de wereld?’ en collagemaker John Heartfield in museum De Fundatie: ‘Heartfield werkte met schaar en lijm, ik met de computer’

Geplaatst op 18 juli 2021

Van tijd tot tijd is het noodzakelijk én interessant van gedachten te wisselen met de Haarlemse cartoonist en beeldend kunstenaar TRIK. Aanleiding: de tentoonstelling over de collagemaker ‘John Heartfield – Fotografie plus Dynamiet’ in museum De Fundatie in Zwolle. Waarom een item over een expositie in Zwolle?
Omdat TRIK daar bij betrokken is, in relatie tot zijn studenten van ArtEZ, de hogeschool voor de kunsten aldaar.

door Paul Lips

Het zijn enerverende dagen voor TRIK. Dagen die begin juli in het teken stonden van Art Rotterdam en optreden met de band The Irrational Library in kunstcentrum Roodkapje. “Het was voor het eerst weer met een een live-publiek. Twee shifts, twee live shows. We hadden vier studenten van ArtEZ Zwolle bij ons, die zijn net afgestudeerd en hadden nét hun diploma op zak. Die studenten doen dan een live performance. De band speelt, ik schilder en de studenten doen die performance. Dat is écht gaaf. Als je binnenkwam dacht je: wat gebeurt hiér nou? We hebben Rotterdam gerockt. We hebben van alles kunnen laten zien, schilderijen, maar ook cartoons die het grote publiek nog niet heeft gezien. Per show heb ik een schilderij gemaakt. Een hoop sjouwwerk om dat allemaal mee te nemen? Ja, dat was het wel. Maar we willen het uitbreiden zodra dat kan, met deejays en gastoptredens. Dat live-schilderen doe ik trouwens in de persoon van mijn alter-ego Mr. Monk. Analoog schilderen, puur op intuïtie en improvisatie. Dat is street-art in de lijn van Keith Haring.”

We…are Doomed (@we.aredoomed) • Instagram-foto’s en -video’s

Tijdens onze vorige ontmoeting vertelde je me over John Heartfield, een collagekunstenaar en uitgever die strijd voerde tegen Hitler, de opkomst van de nazi’s en het nationaal-socialisme. Hij was ook gelieerd aan de DaDa-beweging, maar eerlijk gezegd kende ik de naam John Heartfield nog niet…

“Eigenlijk heette hij Helmut Franz Joseph Herzfeld, maar hij heeft zijn naam verengelst toen hij genoeg had van de oorlogspropaganda van Hitler en de zijnen, die vooral gericht was tegen Engeland. John Heartfield was zijn tijd ver vooruit en maakte fotomontages. Collages met schaar en lijm. Hij was keihard in zijn beeldend werk, richtte zich rechtstreeks tegen Hitler. Het zijn werken op papier, dus is het kwetsbaar werk. Het is voor het eerst dat dit werk op deze manier te zien is. Dat gebeurt bijna nooit. De tentoonstelling is al te zien geweest in Berlijn en gaat ook nog naar Londen.”

(beeld: John Heartfield)

Hoe raakte jij bij deze tentoonstelling betrokken?

“Haarlemmer Frénk van der Linden had onlangs een tentoonstelling bij De Fundatie, waar ook twee werken van mij bij kwamen te hangen. Als je kijkt naar het werk van John Heartfield kun je overeenkomsten in zijn en mijn werkwijze ontdekken. Hij deed dat met schaar en lijm, ik met de computer. Voor de expositie ‘Van wie is de wereld?‘ wilde directeur Ralph Keuning samenwerken met de kunstopleiding ArtEZ in Zwolle. Daar geef ik les op de afdeling Illustration Design en doceer ik het vak ‘redactionele illustratie’. Mijn leerlingen gingen vervolgens aan de slag met het fenomeen politieke cartoons.”

Jij bent als TRIK iemand die via je werk constant reageert op de actualiteit, vooral de politieke actualiteit. Hoe is dat gesteld bij leerlingen op de kunstacademie?

“Ik heb het idee dat er weer een opleving is in honger naar activistische kunst. Er is weer oproer. Mensen die de straat opgaan, zich laten horen. Zoals bij Black Lives Matter. Je ziet het ook op de academie. Studenten zijn zich opnieuw meer bewust van politieke ontwikkelingen. Maar ja, zoals wij met The Irrational Library al steeds verkondigen: we zijn gedoemd. Er gebeurt een hoop in de wereld. Russische hackers kunnen ons met één druk op de knop platleggen. En ze hebben ook nog een goeie vormgever in dienst. Daar maak ik me wel zorgen over. Wij zitten ons hier in Nederland druk te maken over de autogordel van Kaag. Terwijl waar het echt over gaat, zoals die hackers, daar mag je je grotere zorgen om maken. En daarbij doemt de vraag op: van wie is de wereld?”

John Heartfield leefde van 1891 tot en met 1968. Hij was een van de initiatiefnemers van DaDa in Berlijn en bespotte Hitler en de nazi’s via posters en tijdschriften. Jij stelt dat Heartfields protestpamfletten keihard waren. Hij moest uiteindelijk ook Duitsland ontvluchten. Dat keiharde aspect van zijn beelden, hoe is dat bij jou?

“Heartfield maakte voor zijn collages gebruik van foto’s, die hij opnieuw rangschikte zodat er absurde beelden ontstonden. Ik schilder soms over foto’s heen maar mijn instrumentarium is toch voornamelijk de computer. Tussen haakjes: de frustratie van Adolf Hitler kwam mede voort uit het feit dat hij was afgewezen voor de kunstacademie. Maar wat nou als Hitler wél was aangenomen op die kunstacademie? Zo zie je maar mensen, wat er kan gebeuren als je een kunstenaar geen erkenning geeft, haha.”

Een voorbeeld van een werk waarin jij min of meer een collagetechniek gebruikt is die van de parodie op de Tour de France-fan langs de weg met dat kartonnen bord met de kreet ‘Allez opi – omi’ dat viral ging vanwege die naargeestige valpartij die er op volgde. Jij maakt er een Rutte van met een kartonnen bord met ‘Allez formatie!’. Toppunt van cynisme, want met die kabinetsformatie wil het maar niet vlotten… Een Facebook-vriend merkte scherpzinnig op dat de figuur een petje van Ome Willem droeg: ‘Rutte’.

“Naar aanleiding van het zomerreces inderdaad. Ja, die kleine grapjes stop ik er vaak in. Er was dat beeld van die vrouw met dat bord en wat er vervolgens gebeurde. Maar er was enkel beeld van televisie! Dus vaag. Dus ik maak dan keuzes tijdens het creatieve proces. En eigenlijk ben ik dan blij dat er enkel vaag beeld is, zodat ik er een vaag figuur zonder duidelijk gezicht van kan maken. Want ik ben ook zat van die gast, die Rutte. Ik heb helemaal geen zin meer om die kop te tekenen!”

“Veel mensen zien die kleine grapjes die ik er in stop niet eens. Het valt ze niet op. Bij die cartoon met Poetin en Navalny als ‘piéta’ zie je aan de enkels van Navalny een klein theezakje hangen. Dat is dat theezakje waarmee die poging gedaan zou zijn om hem te vergiftigen. John Heartfield stopte er ook van zulke details in. Ik heb een arsenaal aan beelden paraat in mijn hoofd. Ik ben een cartoon-activist. Ik ga gewoon door. En ik ben inmiddels gestopt om me er druk over te maken of mensen mijn werk wel snappen. Ik schep veel voldoening met de dingen die ik doe. Zowel met de cartoons als met het live-schilderen bij The Irrational Library. Ik ben in topvorm.”

De tentoonstelling ‘John Heartfield – Fotografie plus Dynamiet’ is nog tot en met zondag 22 augustus te zien in museum De Fundatie in Zwolle. Ook de expositie ‘Van wie is de wereld?’ is daar tot en met 22 augustus te zien.

Van wie is de wereld? – Museum de Fundatie

John Heartfield – Museum de Fundatie

We…are Doomed (@we.aredoomed) • Instagram-foto’s en -video’s

TRIK© (@triknologi) • Instagram-foto’s en -video’s

MrMonk™ (@mrmonk.nl) • Instagram-foto’s en -video’s

TOEGIFT:

Tijdens de voorbereiding van plaatsing van dit artikel werd bekend dat journalist Peter R. de Vries op donderdag 15 juli 2021 op 64-jarige leeftijd is overleden aan de gevolgen van de laffe aanslag op zijn leven. TRIK maakte deze illustratie naar aanleiding van de gebeurtenissen.

(beeld: TRIK)

We stellen jouw beoordeling op prijs.

Klik op een ster om dit artikel te beoordelen

Gemiddelde waardering: 0

Tot nu toe geen stemmen! Wees de eerste die dit bericht waardeert.

Het spijt ons dat dit artikel niet aan jouw wensen voldeed!

Laten we dit artikel verbeteren!

Vertel ons hoe we dit artikel kunnen verbeteren?

0 reacties

Een reactie versturen

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vergelijkbare artikelen

Pin It on Pinterest

Share This