De Haarlemse toneelvereniging Genesius speelde afgelopen weekeinde twee keer de voorstelling ‘Het proces dat liefde heet’. Geen bestaand stuk, maar een montagevoorstelling met inbreng van de individuele acteurs, die onder leiding van regisseur Marcel Kragt tot een geheel werd gesmeed.
(foto: toneelgroep Genesius)
Bijzonder om op deze wijze met elkaar aan het werk te gaan. Maar ook uitdagend en risicovol. Want hoe geef je het min of meer uitgekauwde thema ‘liefde’ een originele theatrale vorm? De leden van Genesius zijn gaan praten, improviseren, zingen, dansen en schrijven. ,,We hebben daar ontzettend veel plezier bij gehad’’, legt actrice Atie van Bockxmeer uit. Het resultaat mag er zijn.
De leden van Genesius scheppen direct verwarring door zich voorafgaand aan de voorstelling bij de entree van de bovenzaal van de Toneelschuur gewoon tussen het publiek te begeven en gesprekken aan te gaan. De interactie met het publiek vormt een wezenlijk aspect van de voorstelling.
Liefde voor je partner, voor je fiets, je huisdier, je volkstuin, flora en fauna of een eigen stekkie waar je de rust kunt vinden, het komt allemaal aan bod.
Om mijn oud woonhuis peppels staan
‘mijn lief, mijn lief, o waar gebleven’
een smalle laan
van natte blaren, het vallen komt.
Het regent, regent eender te horen
‘mijn lief, mijn lief, o waar gebleven’
en altijd door en
den treuren uit, de wind verstomt.
Het huis is hol en vol duisternis
‘mijn lief, mijn lief, o waar gebleven’
gefluister is
boven op zolder, het dakgebint.
Er woont er een voorovergebogen
‘mijn lief, mijn lief, o waar gebleven’
met lege ogen
en die zijn vrede en rust niet vindt.
Bovenstaand vers is een gedicht van J.H. Leopold (1865-1925). Het is een droevig, herfstig gedicht. Natte bladeren vallen op de smalle laan, de hoofdpersoon vraagt zich af waar zijn lief toch is gebleven. Het huis is leeg. Wat rest is het geluid van de regen. Maar óók is er gefluister, boven op zolder. Is het een geestverschijning? De sfeer doet denken aan het lied ‘This house is empty now’, bekend geworden door Elvis Costello die er voor samenwerkte met de fameuze Burt Bacharach.
These rooms play tricks upon you
Remember when they were always filled with laughter
But now they’re quite deserted
They seem to just echo voices raised in anger
Maybe you will see my face
Reflected there on the pane
In the window up above for long
In broken home…
In beide gevallen draait het om een geliefde die is vertrokken. Die wellicht de relatie heeft beëindigd. De man in het gedicht van Leopold zingt de woorden ‘mijn lief, mijn lief, o waar gebleven’ triestig voor zich uit, maar vindt nergens ‘vrede en rust’.
In de periode er vòòr zal de hoofdpersoon misschien wel de al dan niet imaginaire vraag aan zijn geliefde hebben gesteld: ‘hou je ook morgen nog van mij?’. Menselijk als we zijn willen we graag zekerheden. Je hoort het bij de types die in een televisieprogramma tegen hun geliefde zeggen: ‘met jou wil ik graag een mooie toekomst opbouwen’. Een nogal aparte kreet, want een toekomst valt natuurlijk niet ‘op te bouwen’, immers: de toekomst is de toekomst.
Terug naar de voorstelling. Zo hier en daar dreigen de monologen een tikje te gaan slepen. De stukken tekst die mij persoonlijk het meest aanspreken zijn die welke door Leo Commandeur, Ton van Balen en Kirsten van Zandvoort worden uitgesproken. Ton van Balen heeft een geestige scène waarin hij een aantal cliché-openingszinnen voor in het café bezigt: ‘Ben ik in de hemel beland? Je ziet er uit als een engel’. Of: ‘Heb je een pleister voor me? Ik heb me namelijk net bezeerd toen ik voor je viel’. Of: ‘Er zit een ladder in je panty. Of is dat de stairway to heaven?’.
Vaker in de voorstelling krijgen droog uitgesproken zinnen de lachers op de hand. Daarnaast is er dans, zang, mime en zijn er filmbeelden. Ook de gefilmde scènes zijn wat aan de lange kant, maar daar kan bij worden aangetekend dat de combinatie tussen film en live-theater tot intrigerende momenten leidt, zoals in het geval van Maria Eldering, die op film ontboezemingen doet en daar live viool bij speelt.
Al met is ‘Het proces dat liefde heet’ en bijzonder project geworden van een van oorsprong rooms-katholieke toneelvereniging die anno 2016 het experiment niet schuwt. Persoonlijk juich ik deze stap toe. Het is spannend, zowel voor de makers als voor het publiek. Elke lokale toneelvereniging zou naar mijn idee minstens één keer per twee jaar een dergelijke uitdaging kunnen (of moeten) aangaan.
PAUL LIPS
‘Het proces dat liefde heet’ van toneelgroep Genesius. Regie: Marcel Kragt. Spel: Nicolette Knape, Kirsten van Zandvoort, Maria Eldering, Atie van Bockxmeer, Jacqueline Lahaye, Jacqueline van der Wiel, Leo Commandeur, Job Göbel, Ton van Balen. Bijgewoond: 9 oktober 2016, Toneelschuur Haarlem.
0 reacties