‘United Objects Antwerpen‘ is de titel van het boek van beeldend kunstenaar Hans Bossmann, die zijn atelier heeft verplaatst naar winkelcentra, festivals, bibliotheken of gewoon buiten op straat. Hij nodigt voorbijgangers uit om samen met vilstift te tekenen op meubels en voorwerpen. Vierkantjes tekenen in allerlei varianten. De Haarlemmer trok in 2019 naar Antwerpen om daar te verblijven als ‘artist in residence’. Zijn ervaringen legde hij vast in dit boek, waar hij zondagmiddag om 17.30 uur een lezing over geeft bij Athenaeum Boekhandel aan de Gedempte Oude Gracht in Haarlem.
door Paul Lips
Hans Bossmann heeft zojuist de etalage van Athenaeum ingericht waarbij de meubels en objecten alsook exemplaren van zijn splinternieuwe boek zijn uitgestald. Het ziet er prachtig uit. Kenmerken zijn de op de IKEA-tafeltjes getekende vierkantjes, aangebracht door allerlei voorbijgangers. Als je binnen staat zie je dan ook nog enkele voorwerpen waarop met zwarte viltstift is getekend, zoals een aanvankelijk witgeverfd beeldje van een clown. Voorwerpen afkomstig uit de collectie van Jaap Kruithof (1929 – 2009), waarvan Bossmann er een paar honderd van verwierf.
“Jaap Kruithof was een filosoof, professor ook, spraakmakend. Hij ageerde tegen wat hij de ‘wegwerpmaatschappij’ noemde. Hij vond dat mensen veel te veel weggooiden. Privé is hij op rommelmarkten en in kringloopwinkels allerlei prullen gaan kopen. Vaasjes, potjes, clowntjes, servetringen, hangers voor het raam, je kunt het zo gek niet bedenken. Toen hij overleed had hij zo’n tienduizend prullen in zijn huis staan. Dat is inderdaad ongelofelijk. En het Museum aan de Stroom (MAS) in Antwerpen heeft besloten om de helft te bewaren als de filosofische verzameling van Jaap Kruithof, en voor de andere helft hebben ze een oproep gedaan met de vraag of mensen die voorwerpen een nieuwe toekomst te geven. Toen heb ik een aantal dozen gekregen, en ben daarmee Antwerpen ingegaan, met daarbij witte IKEA-tafeltjes. Die IKEA-tafeltjes waren bedoeld om mensen te vragen ‘heb je zin om mee vierkantjes te tekenen?’, dat is namelijk een hele makkelijke uitnodiging, die snappen mensen. En als ze dan bezig waren kon ik ze het verhaal van Jaap Kruithof vertellen. Dan vroeg ik ze of ze zo’n voorwerp mee naar huis wilden nemen, met een zwarte stift er bij, met de bedoeling dat ze daar dan streepjes op zouden tekenen. De bedoeling was dan om een reünie van Kruithof-voorwepen te maken. Een tentoonstelling van twee uur, en daarna zou iedereen het voorwerp weer meepakken en dan op straat achterlaten. Vanwege corona en de lockdown is dat laatste niet gelukt, dat tachtig mensen dat voorwerp tentoon zouden stellen en er vervolgens ineens allerlei van die voorwerpen zouden opduiken in de stad.”
Even terug naar het begin. Je was al kunstenaar zonder atelier. Je gaf in die tijd nog les als docent. Waarom wilde je naar Antwerpen?
“Vanaf 2015 ben ik fulltime aan de slag als kunstenaar. In 2017 ben ik met die meubels begonnen, op allerlei plekken, zoals Schalkwijk, Parksessies in De Hout, in De Vishal, maar ook in Rotterdam.
Over de hele wereld zijn er kunstruimten, grootschalig of kleinschalig, en die bieden artist in residence ruimten aan. Ik had bedacht dat dat wel een hele mooie manier van reizen is en mensen te leren kennen. Ik had besloten op kleinere voorwerpen te gaan tekenen.In Antwerpen is een kunstenorganisatie die heet De Veerman, daar kon ik terecht voor een werkplek. De Veerman richt zich op kunsteducatie en -participatie; reflecteert vanuit de kunsten op maatschappelijke vraagstukken. En toen kwam dat MAS met die oproep van die voorwerpen. Een supergoeie timing. Antwerpen kende ik alleen van dagtrips en zo. Ik verbleef in een heel leuk appartementje in het centrum, aan de Sint-Jacobsmarkt. Vandaar uit liep ik in een paar minuten naar de Meir, de winkelstraat, of naar de Grote Markt.
Wat wel apart was is dat ik in de valkuil ben getrapt waar veel Nederlander in trappen. Het idee dat Vlaanderen hetzelfde is als Nederland. Maar daar zijn toch een flink aantal cultuurverschillen te vinden hoor. Antwerpenaren leer je niet zo snel kennen. Die zijn bijvoorbeeld veel minder direct dan wij. Ze kijken de kat uit de boom. Toen ben ik naar de bieb gegaan daar om een aantal boeken te bestuderen over cultuurverschillen tussen Vlaanderen en Nederland.”
“Iedere woensdag was ik te vinden in een buurthuis, in ’t Werkhuys. Op donderdagmiddag was ik in cultureel ontmoetingscentrum Nova. Daar ben ik een half jaar bezig geweest. Er sloten zich ook mensen aan die me hielpen met het leggen van contacten. Die anderen aanspoorden om mee te doen met het tekenen.”
Dat tekenen van vierkantjes doet me in de verte denken aan het werk van de minimalisten. Minimalistische kunst.
“Ik ben absoluut schatplichtig aan de minimalisten. Daar zit trouwens wel een grappig verhaal aan vast. Ik zat op school in Nijmegen op de Mavo, in jaar één. Ik had een ontzettende hekel aan die school, ik vond het niet leuk. Bij het vak wiskunde ben ik ruitjespapier om en om gaan inkleuren tijdens de les. Het heet ruitjespapier maar het zijn natuurlijk vierkantjes. Later in mijn atelier had ik een werktafel met een werktafel met een wit vel papier om aantekeningen op te maken als ik aan het telefoneren was. Op een gegeven moment had ik een heel stuk gemaakt met vierkantjes. Toen dacht ik: ‘dat is eigenlijk best mooi’. Het gaat dan om de handeling. Het is de handeling die de gedachtestroom ruimte geeft. In de kantlijn stonden dan korte woorden, zinnetjes, gedachteflarden. Ik heb gemerkt dat als je die vierkantjes tekent, dat er dan ruimte in je hoofd ontstaat voor gedachten die je niet verwacht. Als docent heb ik het ook heel vaak gedaan. Dan moest ik een hoorcollege geven. Dat duurt altijd te lang. Dan liet ik studenten tekenen. Dan gaf ik studenten ansichtkaarten en een stift en dan zei ik: teen maar vierkantjes als ik bezig ben. Dan konden zij zich langer concentreren. Dat werkte wel. En het kan overal. Iedereen kan meedoen. Jouw afkomst, politieke opvatting of geloofsovertuiging maakt niet uit. Heel veel mensen vinden het leuk om te doen. Duizenden, in de loop der jaren. En het is universeel. Het kan overal in de wereld. Ik ben zelf ook heel benieuwd waar ik de volgende keer terecht kom.”
Tot slot: het interview met jou over de Huiskamer van Haarlem uit 2016 (opgetekend door Remco van der Kruis) is het best scorende verhaal op Spaarnestroom, dat wilde ik je toch nog even melden… Ik plaats de link hier nog even bij.
De Huiskamer van Haarlem – Spaarnestroom
“Echt waar? Geweldig! Dat is leuk om te horen. Dat was ook al bij De Vishal, die tentoonstelling ‘de Huiskamer van Haarlem‘ schijnt daar de ‘best bezochte expositie ever’ geweest te zijn. Fantastisch.”
Lezing over ‘United Objects Antwerpen’ door Hans Bossmann. Zondagmiddag 26 september om 17.30 uur. Reserveren mogelijk onder 023-5318755 of haarlem@athenaeum.nl
Website: hans bossmann
Toegift van Lipz: ‘Hip to be square‘ van Huey Lewis & The News (‘nooit gesnapt waarom het leuk is om een vierkantje te zijn’, zegt radio-deejay Gijs Staverman daar steevast over)
0 reacties