Snippers uit het leven bijeen geplukt en geassembleerd door Willemien Spook tonen de vergankelijkheid op poëtische wijze, met knipoog naar Spoerri

De met zorg samengestelde etalages van kantoorboekhandel Muys Kantoor & Kado aan de Gedempte Oude Gracht zijn voor mij reden om regelmatig even van de fiets te stappen. Een etalage als een compositie levert interessante beelden op. Ooit – begin jaren tachtig – hadden we bij CBS Grammofoonplaten zo’n etaleur die dat vak beheerste. Hij maakte de mooiste etalages met reclamematerialen, van Bruce Springsteen tot Michael Jackson en van Electric Light Orchestra tot Joan Armatrading. Van elke etalage maakte hij bij het verlaten van de winkel een polaroidfoto, ook zo’n fascinerend fenomeen. Vervolgens moest er natuurlijk weer worden bezuinigd en mochten de platenboeren zélf hun posters en hoezen ophangen en aan elkaar flansen. Wég etaleur, weg ambachtelijkheid.

Winkels waar kantoorbenodigdheden worden verkocht bezoek ik graag. Ook daar ben ik niet de enige in. Fijne pennetjes, opschrijfboekjes, mooie papieren of handige mappen, ik neem er graag wat van mee, ook al is er geen noodzaak. Stempels, ook zoiets. ‘Spoed’. ‘Herinnering’. ‘Persoonlijk’.

Met kunstenaar en dichter Willemien Spook heb ik iets gemeen: niet goed in staat zijn dingen weg te gooien. Nu het moment nadert dat er bij ons thuis weer eens een noodzakelijke opruimronde moet gaan plaatsvinden krijg ik het ter plekke Spaans benauwd. Ik bewonder Willemien Spook om wat zij doet met dat fenomeen ‘bewaardrift’, dat door velen als zwakte wordt gezien: zij doet er iets creatiefs mee. Zowel met voorwerpen die zij zelf heeft bewaard uit haar jeugd of die van anderen, als met voorwerpen die ze op straat vindt, zoals in het water bij de Vissersbocht of in her en der verspreide laadbakken in de stad. Dat levert wonderlijke combinaties op: assemblages vol muntjes, enveloppen van brieven, postzegels, scherven, stoffen, draadjes, pijpjes en nog veel meer. Soms in sigarenkistjes geplakt en dan weer op van die labels die je aan een koffer hangt. Een soort beeldpoëzie van de straat.

Bij Muys zijn een aantal van die assemblages te zien, tot en met eind van deze week. Maar aan de overkant, bij Kunst Centrum Haarlem is evenééns een vitrine te zien: ‘de passie van Willemien Spook‘, in het Kleinste Museum van Haarlem. Die blijft de komende maand tot en met 25 november nog te zien. Daar draait het om waspoeders, shampoo’s, haarspeldjes, zeepjes, scheerbenodigdheden, pilletjes, poedertjes, crèmetjes, zelfs clipjes waarmee een nylonkous aan een jarretellegordel (of damescorset) kan worden bevestigd. ‘Kiespijnpoeders’, ook zo’n bijzonder medicijn. Het zijn van die voorwerpen uit vervlogen tijden, waarvan je een korte aha-erlebnis krijgt. Die je ook kunt vinden in een Museum van de Zoveelste Eeuw. Die je genadeloos confronteren met de vergankelijkheid van het leven. Op weg naar het Einde. En passant wordt er in het bijgaande persbericht nog even verhaald hoe Spook als kind een zogeheten ‘presse-papier’ uit een laadbak viste die bij een drogisterij voor de deur stond. ‘Presse-papier’, een voorwerp van glas, metaal of steen dat je op een stapel papier plaatst om deze niet weg te laten waaien. In het geval van Willemien was het een dik stuk glas waar het zonlicht fraai doorheen scheen.

In de Muys-etalage is trouwens nog iets bijzonders aan de hand. Want Spook heeft het werkblad uit haar atelier meegenomen en letterlijk rechtop tentoongesteld. Compleet met snuisterijtjes als pennenbakje, sleutels, bril en brillenkoker, grotendeels leeggedronken kopje koffie, landkaart, liniaal en prop papier. Een knipoog naar het werk van Daniel Spoerri. Een docent Nederlands bracht ons midden jaren zeventig op het Mendelcollege in contact met de gedichten van Hans Vlek, die het in een van die verzen had over het ’tableau van Spoerri’. Wij opgeschoten jongeren wisten uiteraard niet wat dat was, dus werd dat rustig uitgelegd. Ik vond dat geweldig. Niet-afgeruimde bladen van maaltijdtafels als assemblages. Readymades in een pure vorm. Inderdaad: je moet er maar op komen.

Paul Lips

www.willemienspook.nl