Tentoonstelling ‘Boven Natuur’ in De Vishal aan de Grote Markt is een kunstzinnige ‘hit’ en een bezoek waard

‘Boven Natuur’, de tentoonstelling die momenteel te zien is in De Vishal, is een ‘hit’. De kleurrijke, gevarieerde expositie levert opgetogen reacties in brede kring op. Een bezoek aan de ruimte is aan te raden (deze week voor het laatst), vooral op een moment dat de aanwezige kunst in alle rust bezichtigd kan worden.

door Paul Lips

‘Metamorphosis’, Emma van Drongelen

“Ben je in De Vishal geweest en heb je dat grote werk gezien met die wolven en mensfiguren?” was onlangs een reactie van een kunstminnende vriend. Van achteloze of bewuste bezoekers tot en met de dames achter de balie: iedereen is het er over eens: deze tentoonstelling mag gezien worden. De bijzondere maskers van Carmen Schabracq leverde eerder al een lezenswaardig artikel in de Volkskrant op, geschreven door Janna Reinsma.
En op de website van De Vishal lezen we:
“…De deelnemende kunstenaars onderzoeken en verbeelden elk op hun eigen manier het ruime gebied buiten de door ons waarneembare en verklaarbare wereld. Dit kan zijn door middel van spiritualiteit, magie, religie, mythes of volksverhalen…”

Tijdens de opening vorige maand merkte de aanwezige kunstkenner Hans Kuiper op: “Die daar, dat vind ik een mooi ding, goed geschilderd.” Kuiper doelde op ‘Energy‘ van Shani Leseman (Curaҫao, 1996), vervaardigd met planteninkt, aarde-pigmenten, olieverf, pastelkrijt en houtskool op doek. Volledige titel: ‘Gravity, magnetic field, heat, energy‘. De kracht zit ‘m niet zozeer in virtuositeit, alswel in intuïtieve dynamiek en levendig kleurgebruik. Twee hoofden worden omgeven door magnetische velden; erboven twee perkament-achtige papierrollen zonder tekst. Ook de sterren links stralen energie uit.

‘Energy’, Shani Leseman

Afgelopen zondag was er in de Vishal een zogeheten ‘kunstenaarsgesprek’ onder leiding van interviewer Koos de Wilt en aansluitend een uitvoering door Karin de Boef met minimalistische werken voor piano van verschillende componisten.

Om eerlijk te zijn sta ik bij vlagen ambivalent tegen het verschijnsel ‘de kunstenaar aan het woord’. Niet elke kunstenaar is immers in staat beweegredenen helder te verwoorden. Zweverigheid ligt op de loer. Aan de andere kant: als we de opvatting huldigen dat kunstenaars vooral in het atelier bezig zouden moeten zijn en enkel het getoonde werk voor zich zou moeten spreken dan houden we het ‘ivoren toren’-idee in stand.

Curator en exposant Emma van Drongelen legde uit dat we het ‘boven-natuurlijke’ (dat wat we niet kunnen waarnemen) in de huidige tijd – een beetje zijn vergeten. “De wereld bestaat momenteel uit allemaal eilandjes die met elkaar botsen”, vindt Emma. Vandaar dat ze op zoek ging naar kunstenaars die zich bezighouden met thema’s als spiritualiteit en magie en die een combinatie zouden kunnen vormen die méér is dan de som der delen.
In die opzet is Emma van Drongelen ruimschoots geslaagd, valt te concluderen. Dat begint al als je de hal binnentreedt en oog in oog staat met de zes intrigerende maskers van de hand van Carmen Schabracq. Ze zijn kleurrijk en gemaakt van verschillende materialen, zoals papier-maché, acrylverf, textiel, schapenhuid, pluche of lak. “De voorste twee zijn honden”, aldus Carmen. Ze deed inspiratie op tijdens een reis naar Mexico, waar honden ‘zielen naar de onderwereld begeleiden’. Ee onderwereld die niet per se een negatieve connotatie heeft volgens Schabracq.
Het zijn maskers met een hoog ‘knuffelgehalte’. Niet voor niets houden de baliedames de bezoekers scherp in de gaten, als deze zich te dicht bij de maskers plegen te begeven.
Carmen Schabracq is gefascineerd door de neiging van de mens om zich voor feesten of rituelen uit te dossen met maskers en zodoende een andere identiteit aan te nemen, legt ze uit tijdens het kunstenaarsgesprek. De maskers bij de entree van de Vishal houden als het ware de boze geesten (het kwaad) buiten, legde ze al uit in het Volkskrant-interview.
Overigens hangt verderop in de ruimte nog een prachtig object van haar hand, getiteld ‘Migrerende Genen‘. Het is als het ware een schematische verbeelding van een paard met groen stoffen zadeldek, waarop omgekeerde rode harten te zien zijn – waar dan weer tranen vanaf druppelen. Het zadeldek verwijst naar haar achternaam: ‘Schabracq’ betekent ‘paardenkleed’ of ‘zadeldek’.

Tussen maskers en paard hangt een figuratief wandtapijt van Janpeter Muilwijk met als titel ‘Vergezicht‘. We zien een jongeman stiefelend in een heide-achtig, paradijselijk landschap onder een sterrenhemel. Het personage heeft wat veldbloemen geplukt waarvan de knoppen eveneens uit sterren bestaan. Opvallend zijn de voeten, uitgebeeld in een bewust naïeve stijl met nauwelijks perspectief. Wie tijdens de piano-uitvoering heeft plaatsgenomen in het voorste gedeelte van de hal – heeft ruim een uur lang de tijd om naar dit werk te kijken. En dan wordt het gaandeweg mooier en intrigerender. Dat geldt trouwens voor praktisch alle werken op deze wonderschone expositie. Je kunt één keer gaan kijken, maar ook twee keer of drie keer. En het verveelt niet.
De werken van Janpeter Muilwijk worden regelmatig bevolkt door dromerige, paradijselijke figuren. Een onbedorven universum, als remedie tegen een losgeslagen wereld waarin agressie de boventoon lijkt te voeren.

‘Sunrise, sunset’, Sophie Steengracht

Het zijn stuk voor stuk eigenzinnige geesten, deze exposanten. Ze deinzen er niet voor terug om te experimenteren met materialen inplaats van kant-en-klare potten verf uit een winkel aan te schaffen. Exposant Sophie Steengracht bijvoorbeeld gebruikt voor haar werken botanische pigmenten die ze combineert met pastel. Haar werk ‘Sunrise, sunset‘ nodigt uit om je in haar kunst te verdiepen. Er blijkt een wereld achter schuil te gaan. En de eerder genoemde Shani Reseman gebruikt onder meer planteninkt en aardepigmenten.

De werken van Emma van Drongelen zijn een ware explosie van creativiteit. ‘Metamorphosis‘ heet het monumentale werk tegen de achterwand van de hal. “Een groot werk dat ik moeiteloos kon maken. Het is als het ware over me heen gekomen. Ineens was het er”, laat Van Drongelen zich ontvallen. Dier- en mensfiguren vloeien in elkaar over, geweldig getekend en geschilderd in een volstrekt unieke stijl.

Rogier Cornelisse draagt zijn gedicht ‘De bijeenkomst van de zieners’ voor.

In de zijruimte van de hal exposeert elke deelnemer een kleine werk en daar is bovendien het speciaal voor deze tentoonstelling geschreven gedicht ‘De bijeenkomst van de zieners‘ van Rogier Cornelisse te lezen en te horen. Hetzelfde gedicht dat hij zondagmiddag voordroeg voorafgaand aan de wonderschone muziekuitvoering door Karin de Boef aan de vleugel. Met de aanwezigen kris-kras in de ruimte geposteerd.

Tot slot: de zogeheten ‘kleine zaal’ van De Vishal dreigt zo nu en dan licht te worden vergeten in de aandacht van de pers. Ook tot en met zondag 30 maart te zien: het videowerk ‘Het Grote Niets‘ van aanstormend talent Madelief van de Beek.
In de vitrine zien we Madelief’s gelaat op geprojecteerd beeld, dat heel langzaam wegzinkt in een donker water. Alsof ze langzaam het leven verlaat, op weg naar dat grote niets.
‘Gemaakt met o.a. magnolia en berkentakken, verschillende soorten mos, asparagus en de takken van de zieke gekapte kastanjeboom van het Teylers museum‘, schrijft Madelief op social media. Het gehele werk verwijst naar de dood die ze van nabij meemaakte toen haar moeder Marjolein in 2022 het tijdelijke verruilde voor het eeuwige.
Inmiddels is Madelief trouwens alweer bezig in en rondom Museum Hindeloopen, waar zij in voorbereiding is voor deelname aan het project ‘Siel fan Súdwest‘, dat van mei tot en met augustus te zien zal zijn in zuid-west Friesland.

‘Boven Natuur’, met werk van Sophie Steengracht, Janpeter Muilwijk, Shani Leseman, Carmen Schabracq, Emma van Drongelen (tevens curator), Rogier Cornelisse (poëzie) en Madelief van de Beek (kleine zaal). Te zien in De Vishal, Grote Markt 20, Haarlem. Nog te zien tot en met zondag 30 maart 2025.

Boven Natuur – De Vishal