Bovenstaande foto: foto pl
Tentoonstelling uitgesteld. Tentoonstelling afgelast. Expositie verplaatst naar volgend jaar. Enzovoort. Het is om kierewiet van te worden, zeker voor liefhebbers van kunst die enkel ervaren kan worden in een museale ruimte, ofwel een ‘presentatie-instelling’, zoals De Vishal schijnt te heten. Toch is er in deze tentoonstellingsruimte momenteel een expositie ingericht onder de titel ‘Between Intimacy and Alienation‘, met prachtig werk dat – vanwege de pandemie – slechts online bekeken kan worden. Spaarnestroom kreeg bij uitzondering toch een exclusieve rondleiding door Renée Borgonjen, die sinds januari de functie van artistiek coördinator vervult.
door Paul Lips
‘Geen opening’ staat er op de bijgaande tentoonstellingskaart die alweer achterhaald is. In plaats daarvan is er een goedvolle film, waar we celliste Maya Fridman zien improviseren op haar instrument, en daarbij intrigerende zang – soms met dichtregels van Cesare Pavese – ten gehore brengt. Ondertussen danst Uri Eugenio in het middengedeelte van de kunstruimte, zo nu en dan gehuld in een meebewegende body-sculptuur voorzien van ratelende metalen pennen. De dans – gefilmd door Marcella Kuiper – maakt onderdeel uit van het werk ‘Between Intimacy and Alienation‘ van tentoonstellingscurator Noam Ben-Jacov, die daarnaast een zogeheten ’theatrale collage’ toont. Het is een spinnenweb-achtig geheel met een weerslag van gedachten, schetsen, sculpturen en maquettes. Op de wand worden dan de videobeelden getoond en zien we meer schetsen. Het gaat over het ‘creatief proces’ en de transormatie die plaatsvindt voor dat het werk aan het publiek getoond gaat worden. We zien figuurtjes in danshouding in een mikado-achtige bol van stalen pennetjes, potloodtekeningen, al dan niet ingelijst of in glazen vitrine.
Renée Borgonjen: “Door dat dansen raak je als toeschouwer het gevoel van schaal kwijt. De beweging en stilstand lopen mooi in elkaar over door de gemixte filmbeelden.”
Voorzichtig – steeds op anderhalve meter afstand – schuifelen we langs de subtiele lijntekeningen van Maria Vashchuk, waarin plantvormen zichtbaar zijn. Borgonjen: “Ben je daar in het land zelf, bijvoorbeeld op Mallorca, dan is zo’n agave, cactus of banaan dus een inheemse plant, maar heb je zo’n plant hier in Nederland, dan is het een zogeheten ‘exoot’. Maria toont hier weer heel ander werk dan ze deed bij Kunsthandel Kruis-weg68, waar haar werk – met geschilderde familiescènes – laatst te zien was.”
“Beweeg je maar richting die installatie van Dik Box”, zegt Renée Borgonjen uitnodigend. Nieuwsgierig stap ik dichterbij om deze te bekijken. Maar dat mag gerust nóg iets dichterbij, want dan schijnt het kunstwerk op de toeschouwer te reageren, met beweging. Het werk bestaat uit twee zuilen van bamboe, die zijn gemonteerd aan een bewegende installatie bevestigd aan het plafond. ‘Dancing on Soybeans‘ heet het fascinerende werk van Dik Box, waarbij het de bedoeling is te laten zien hoezeer we ons vervreemd hebben van de herkomst van ons voedsel, dat van nature nabij zou behoren te staan. Sojabonen op de vloer liggen over foto’s heen: natuurfoto’s uit het Amazone-gebied. Telkens als de bamboestokken bewegen door het mechaniek komt er een ander deel van zo’n foto tevoorschijn. Box lijkt te willen waarschuwen: door de gigantisch oplopende productie van sojabonen wordt er in razend tempo ontbost, met alle gevolgen vandien voor ons leefgebied.
Borgonjen: “Mooi hè, zo’n bamboebos in De Vishal. Zó jammer dat zo weinig mensen er kennis van kunnen nemen. We hebben er lang over gediscussieerd: gaan we de tentoonstelling inrichten of doen we het niet? We hebben uiteindelijk besloten het wél te doen.”
Verderop in de naastgelegen filmruimte is er nog een werk te zien van Dik Box: een kinetisch werk uit de serie ‘Metazoa‘. De term Metazoa staat voor meercelligen die zich bewegen om de bodem af te kunnen tasten naar voedsel, zo leert de bijgaande tekst. Zij staan aan het begin van de ontwikkeling van het dierenrijk en opereren in directe relatie met de omgeving. Het groene object bestaande uit meerdere kubussen maakt inderdaad minimale, speurende bewegingen.
We wandelen door, richting het werk van Vincent Uilenbroek. Abstracte vormen in felle spuitbuskleuren domineren het werk. Schijnt een combinatie te zijn van zeefdruk en schilderkunst, met zogeheten ’tags’ afkomstig uit spuitbussen daarbij. Sporen uit het atelier die ontstaan tijdens het werkproces, weet hij te hergebruiken en van een nieuwe context te voorzien. Uilenbroek deinst er niet voor terug zijn ‘sheets’, sjablonen en schilderstape te hergebruiken. In een vitrine ligt een bijzondere – door Vincent Uilenbroek geproduceerde – uitgave. Een boek, waar Renée Borgonjen enkel even door mag bladeren met witte handschoentjes aan. Het boek is gebaseerd op het werk ‘Black and White Tag‘.
“De ‘Tag’ vormt het uitgangspunt. Deze spuitbushandeling refereert naar de meest basale vorm van graffiti – waar het herhaaldelijk gebruik van dezelfde naam of initialen wordt ingezet om een signatuur na te laten”, schrijft Vincent Uilenbroek in de begeleidende tekst. Aan de wand hangt het originele zwart/wit-werk dat tot stand is gekomen door een combinatie van spuitbus en zeefdruk. In het boek vinden we kleurrijke, zogeheten riso-afdrukken. Felgeel, fluo roze en knallend blauw, en dan weer op verschillende manieren gemengd. De risoprint-techniek (of: ‘risograph printing’) is een combinatie van fotokopie en zeefdruk en komt uit Japan. De printer drukt één kleur per keer af, gebaseerd op een sjabloon. De afdruk kan meerdere keren door de printer worden gehaald, waardoor er nieuwe beeldvormen en kleurcombinaties ontstaan. De inkt is gemaakt van sojabonen(!), de printmachine verbruikt weinig energie en is dus duurzaam. Bij Uilenbroek leidt dat tot intrigerende, abstracte beeltenissen.
We lopen door, en komen aan het slot van de rondleiding. Bij het werk van Gerda Kruimer, die werk toont uit haar series ‘Punatics’ en ‘3D Soft Grids’. De Punatics zijn houten paneeltjes die beschilderd zijn met acrylverf. Vele lage acrylverf, maar wel flinterdun opgebracht, zodat er geen pasteuze massa ontstaat. “Maar waardoor je wel verzadigde kleuren krijgt”, aldus Borgonjen. Donkerblauw, geel, rood. Rechte vormen die nergens aan refereren, behalve aan het werk zelf. Concrete kunst die fascineert. Ook de ‘3D Soft Grids’ (handgesneden uit duurzaam geprint materiaal) gaan een onzichtbare verbinding aan met de ruimte eromheen. Met schaduwwerkingen en driedimensionale effecten. Renée Borgonjen: “De werken van Gerda Kruimer staan op zichzelf, maar vormen ook één geheel. In een groter verband zie je dat ook bij deze tentoonstelling terug. Het zijn stuk voor stuk eigenzinnige kunstenaars met een persoonlijk verhaal, maar de werken gaan toch de dialoog met elkaar aan, om het zo te zeggen.”
Al met al levert de rondleiding een kijkervaring op die je als toeschouwer niet snel vergeet. Kunst die misschien niet direct overal te begrijpen valt, maar die associeert, vragen stelt en nieuwe bespiegelingen genereert. Daarom is het fijn dat op de website van de Vishal een aantal werken zijn uitgelicht en ook de bijgaande clip te zien is. En nu maar weer verder hopen op versoepelingen, zodat die irritante toevoeging ‘uitgesteld naar later dit jaar’ tot het verleden kan gaan behoren.
Prachtige opnames van werk dat ik graag in het echt zou willen zien. Dank je wel voor jullie artikel. Door het filmpje had ik toch een indruk…
Bedankt voor deze Spaarnestroom: erg interessant en de Vishandel is toch een geweldige expositie ruimte